درآمدش وافی به خرجش نباشد و احتياج به قرض الحسنه يا نسيه يا اجاره‏
پيدا كند ، ذمه‏اش تا مدتی كه توازن زندگيش بهم خورده مشغول است و اما
از ساعتی كه توازن برقرار می‏شود ، ديگر چيزی علاوه نبايد بدهد ، فقط قروض‏
گذشته به ذمه‏اش باقی است ، بر خلاف ربا كه از آن به بعد هم باز بايد
سود پول بدهد . سر مطلب اين است كه در اجاره انسان واقعا از عين مردم‏
استفاده می‏كند و منافع آن را تفويت می‏كند و از ساعتی كه نيازش به آن‏
منافع سلب شد ديگر اجاره نمی‏دهد .
خلاصه مطلب وقتی كه می‏بينيم اگر شخص به حالی درآمد كه از روز معين ،
درآمد و خرجش متكافی بود و كوچكترين نيازی به ثروت غير نداشت ، در
صورت اجاره ، پرداخت مال الاجاره موقوف می‏شود ، در صورت ربا خير .
علت مطلب اين است كه مال الاجاره مربوط است به استفاده واقعی و عملی‏
از مال غير ولی ربا با استفاده و بهره برداری عملی ارتباط ندارد . البته‏
تفاوت ديگری هم در كار هست و آن اينكه در اجاره عين مال رد شده و در
ربا فرض اين است كه عين مال رد نشده به مالك . ولی هنگامی كه تحليل‏
می‏كنيم می‏بينيم علت تفاوت ، رد شدن و نشدن به مالك نيست ، علت‏
تفاوت اين است كه اجاره با استيفاء عملی از مال غير كه مستلزم مولد
بودن آن است بستگی دارد و ربا بستگی ندارد .
2 - يكی ديگر از عللی كه برای حرمت ربا می‏توان ذكر كرد آن چيزی است‏
كه غزالی در باب الشكر احياء العلوم ذكر كرده و در آخر جلد دوم الميزان‏
نقل شده ( 1 ) . خلاصه‏اش اين است كه پول

پاورقی :
1 - اين علت ، مخصوصا شامل قرضهای توليدی و انتاجی هم هست به خلاف‏
علتی كه >

27