می‏شود .
ه - ربا يكی از شئون سرمايه داری است يعنی از شئون اينكه برای بعضی از
افراد به جای خودشان سرمايه كار كند . كار كردن سرمايه اگر توام بشود با
كار سرمايه دار لازم می‏آيد عدم مساوات افراد در ثروت ، زيرا يكی تنها
خودش كار می‏كند و ديگری هم خودش و هم سرمايه‏اش ، و تدريجا تعادل‏
اجتماعی به كلی به هم می‏خورد ، و اگر كار نكند ، عدم مساوات از اين جهت‏
لازم می‏آيد كه بعضی كار می‏كنند و نان می‏خورند و بعضی بی‏كار می‏گردند و نان‏
می‏خورند . جواب اين است اما كار سرمايه و منفعت خود سرمايه مشروع را
خوردن غير عادلانه نيست و فاصله طبقاتی تا آنجا كه به شخصيت افراد مستند
باشد عيب ندارد . و اما بی‏كاری را از طريق اجبار اقتصادی نبايد حل كرد .
به علاوه تحريم ربای اسلامی را نمی‏توان با اين علت توجيه كرد زيرا اسلام‏
بعضی از اقسام سرمايه داری را تجويز می‏كند .
و - اين است كه ربا عملا و واقعا دزدی است . پول نمی‏تواند پول بزايد
زيرا خاصيت واقعی پول جز واسطه مبادله بودن نيست ، جز اينكه در گردش‏
باشد نيست ، پول فی حد ذاته منافعی ندارد ، عقيم است .
مسئله عمده در باب ربا همين است .
بر اين بيان نيز می‏توان ايراد گرفت كه :
اولا خود همين واسطه واقع شدن خاصيتی است و بزرگترين خاصيتها است ،
ارزش پول در سلسله معلولات مبادله است . كسی كه پول را به قرض می‏دهد
می‏خواهد اين خاصيت را كه خود

17