ب - فخر رازی احتمال ديگری در آيه داده است كه بهتر است . وی می‏گويد
مراد جنون نيست بلكه مراد تحت تأثير وساوس و افكار شيطانی واقع شدن‏
است چنانكه در آيه « ان الذين اتقوا اذا مسهم طائف من الشيطان تذكروا
( 1 ) نيز چنين است . بنابراين احتمال مفاد آيه اين است كه آكل ربا
قيامش در امر معيشت مانند قيام مردمی است كه تحت تأثير وساوس شيطانی‏
مست و لا يشعر شده‏اند ( مانند كسی كه مست شهوت يا مال يا مقام شده است‏
) ( 2 ) .
4 - « ذلك بانهم قالوا انما البيع ( 3 ) مثل الربا »ظهر اين است كه‏
بيان حال و فكر ايشان است نه بيان قول لفظی ايشان . و در محكی قول دو
احتمال است :
الف - : اينكه چون دچار خبط بوده‏اند بين بيع و ربا فرق نمی‏گذاشته‏اند .
يعنی بين قبيح و حسن ، و درست و نادرست تمييز نمی‏داده‏اند و لذا
نگفته‏اند كه الربا مثل البيع زيرا اين گفته كسی است كه صحت بيع را اصل‏
بداند و ربا را بر آن حمل كند ، ولی خابط هيچگونه فرقی بين اين دو درك‏
نمی‏كند . ( اين احتمال را تفسير الميزان متعين دانسته است ) .

پاورقی :
1 - سوره اعراف ، آيه . 201
2 - سؤال : اگر مراد از مشبه به اين معنی باشد ، تشبيه معنی ندارد بلكه‏
مشبه خودش يكی از مصاديق مشبه به است .
جواب : تشبيه از نظر آن است كه مستی آكل ربا پوشيده از مردم است و
در نظر سطحی فهميده نمی‏شود به خلاف مشبه به .
3 - احتمال دارد كه مقصود از بيع كه در مقابل ربا قرار گرفته ، بيعهای‏
معمولی نيست ، تجارت است چون كفار قريش تاجر پيشه بودند .

194