اشكالهای وارد بر حيله‏های ربا

1 - از قرآن مجيد استفاده می‏شود كه ملاك حرمت ربا ظلم است « لا تظلمون‏
و لا تظلمون ». و روشن است كه اين ظلم چيزی جز ظلم ربا گيرنده بر ربا
دهنده ( در اينكه زيادتر از اصل مال خود می‏گيرد ) نيست . و همين نكته از
آيه « ليربو فی اموال الناس »و آيه « لا تأكلوا الربا اضعافا مضاعفة
( كه در مقام تقبيح است ) و نيز فهميده می‏شود . اين ملاك ، قطعی و مورد
تصريح قرآن كريم است . و چون با حيله‏های ربا اين ظلم برداشته نمی‏شود
زيرا ماهيت عمل از لحاظ اقتصادی فرق نمی‏كند ، لذا به طور قطع اين حيله‏ها
صحيح نيست . ( 1 ) و روايات دال بر جواز حيله ( اگر توجيه نشود )
معارض با قرآن است و قابل عمل نيست . و ما در اين رأی ، بر خلاف روش‏
فقها فتوی نداده‏ايم ، زيرا در نزد فقها مسلم است كه رواياتی كه معارض‏
با

پاورقی :

1 - حتی تعليل مسلم و معروف روايات : لئلا يمتنع الناس من اصطناع‏

المعروف » كه خلاصه‏اش اين است كه برای اينكه باب قرض الحسنه سد نشود
، آيا با اين حيله‏ها مردم امتناع از قرض الحسنه می‏كنند يا نمی‏كنند ؟ اين‏
است كه ما قبلا گفتيم كه اين حيله‏ها مبارزه با اغراض شارع است نه تبديل‏
موضوعی شرطی به موضوعی شرطی ديگر .

237