ماده‏ای دارد و صورتی . وقتی صورت نطفه زايل شود ، همان ماده‏ای كه در
نطفه است بعدها صورت انسانی را می‏پذيرد .
وقتی كه می‏پرسيم آيا ماده می‏تواند غيرمتناهی باشد ، منظور كدام معنی‏
است ؟ آيا منظور اين است كه اگر يك شی‏ء داشته باشيم مركب از ماده و
صورت ، همين الان ماده اين شی‏ء می‏تواند مركب باشد از ماده و صورتی و اين‏
ماده هم مركب باشد از ماده و صورتی ( الی غيرالنهايه ؟ ) شيخ می‏گويد در
اينجا اگر تا صد واسطه هم پيش بروی مانعی ندارد ولی در آخر بايد به‏
ماده‏ای برسی كه ماده محض می‏باشد ، نه مجموع ماده و صورت . ماده محض‏
يعنی حقيقتی كه جز قابليت و قوه و استعداد چيزی ندارد . "

بجوهر ذا محض قوه الصور

جسمية حدالهيولی مشتهر

" ( 1 )
ببينيد ، ما الان سراغ بدن انسان می‏رويم و می‏گوئيم اين بدن ماده است‏
برای نفس ناطقه خود اين بدن هم مركب از ماده و صورتی است . يعنی اين‏
بدن كه حامل نفس ناطقه است خودش مجموع ماده و صورتی است : صورت‏
حيوانی و ماده نباتی . چون هم خصلت نبات در اين است و هم خصلت حيوان‏
. سراغ جنبه نباتی انسان می‏رويم . آن نيز مجموعی از ماده و صورت است .
ماده‏اش همان خصلت معدنی است ، كه اين خصلت معدنی يعنی تركيبات جمادی‏
نيز در انسان است . اگر سراغ معدن برويم آن نيز خودش مجموع ماده و
صورتی است . جسم مطلقی در آنجا وجود دارد و يك صورت معدنی . حال اگر
از جسم مطلق پائينتر برويم باز هم به عقيده اينها ماده و صورت دارد ،
صورت آن صورت جسميت است كه در زير اين صورت حقيقتی است كه جز ماده‏
بودن هيچ هويتی ندارد و آن اسمش هيولای اولی است . اينست كه ماده‏ها و
صورتها الان منتهی می‏شوند به ماده‏ای كه آن ديگر يك ماده محض است .

پاورقی :
1 - [ شرح منظومه حاجی سبزواری ( ره ) . المقصدالرابع ، الفريده الاولی‏
، غررفی تعريف الهيولی ] .

49