فصل چهارم - قسمت پنجم ادامه بيان شيخ در " الحق ماهيته انيته "

گفتيم كه شيخ در اين جا عبارت مبهمی دارد كه محشين روی آن اختلاف‏
كرده‏اند . اكنون آنچه كه راجع به اين عبارت شيخ بنظر می‏رسد عرض می‏كنم .
شيخ درباره اينكه ذات واجب‏الوجود و وجودش دو چيز نيست و يك چيز
است برهانی اقامه كرده است ، كه اين برهان را به اين شكل در جای ديگری‏
نديده‏ايم كه كسی ذكر كرده باشد . عبارت آن هم مبهم است ، ولی آنچه كه‏
بعد از مطالعه زياد بنظر رسيده عرض می‏كنم . برهان شيخ اين است كه‏
می‏گويد :
اگر ما بخواهيم برای واجب‏الوجود دو معنا و دو [ حيثيت ] فرض كنيم ،
ذاتی و وجوب وجودی ، سؤال می‏كنيم كه آيا اين وجوب وجود كه برای اين‏
ذات متحقق شده است خودش حقيقتی دارد ؟ يا وجوب وجود حقيقت نيست و
خود او يك امر واقعی حقيقی نيست ؟ يعنی اينجا دو فرض ممكن است :

180