درباب حق تعالی هم می‏گوئيم كه هم صفات ثبوتيه دارد و هم صفات سلبيه .
يعنی وقتی كه صفاتی را برای حق تعالی اثبات می‏كنيم ، مستلزم اين است كه‏
صفات ديگری را سلب بكنيم . البته اين تفاوت ميان واجب‏الوجود و اشياء
ديگر است كه درباب واجب‏الوجود ، آنچه را كه سلب می‏كنيم خود سلب است‏
. يعنی در واقع يعنی يك امر ايجابی اثبات می‏شود و هزاران امر ايجابی‏
ديگر نفی می‏گردد . مثلا می‏گوئيم اين سفيد است . اين اثبات يك امر
ايجابی است . بعد می‏گوئيم سبز نيست . سبزی نيز به همان اندازه كه سفيدی‏
ايجابی است ، ايجابی می‏باشد . با اثبات يك امر ايجابی ، يك امر
ايجابی ديگر را نفی كرديم . می‏گوئيم شيرين است ، پس ترش نيست . ترشی‏
به همان اندازه اثباتی است كه شيرينی اثباتی است .
ولی درباب واجب‏الوجود خواهيم گفت كه هيچ امر اثباتی از واجب‏الوجود
نفی نمی‏شود . "« له الاسماء الحسنی 0 " ( 1 ) ، " و لله الاسماء الحسنی‏
" ( 2 ) هر صفت كمال و وجودی كه باشد در او اثبات می‏شود . و هر چه كه‏
از او نفی می‏شود نقص است . اين است كه می‏گويند : لاسلب هناك الا سلب‏
السلب ، ولا فقد هناك الافقد الفقد .
پس اين تفاوت بين واجب‏الوجود و ساير اشياء هست . ولی اين مطلب در
اصل درست است كه هر جا تصديق هست ، انكار هم هست ، و هر جا كه اثبات‏
هست ، سلب هم هست ، اين به طور اجمال درست است . ولی اين نبايد برای‏
ما منشأ اشتباه شود . ما بايد دو اشتباه را در اينجا يادآوری كنيم :

پاورقی :
1 - سوره اسراء / 110 ، طه / 8 ، حشر / . 24
2 - اعراف / . 180

262