چطور ؟ اينها معقولند يا معقول نيستند ؟ بله ، معقولند ، ولی در اين جامعقوليتشان عين عقليتشان است. يعنی در اينجا عقل با معقول دو چيز نيست.به شيخ میگوئيم شما كه به اين مرحله رسيدی كه در نظام علمی لااقل عقل وعلم را يكی بدانی ، چرا اساسا میآيی و چنين فرض میكنی ؟ از اول بيا بگونظام عينی ، عين نظام علمی است . مقايسه نظريه شيخ اشراق و شيخالرئيس در فرضيه شيخ اشراق نقصی هست كه در كلام شيخ نيست ، همچنان كه درفرضيه شيخ يكنقص است . نقص نظريه شيخ اشراق اين است كه طبق ايننظريه اثبات علم قبل از معلوم مشكل است ، چون علم عين معلوم میشود . وحال آن كه يك مسأله اين است كه ذات حق تعالی يعلم الاشياء من الازل ، نهفقط يعلم الاشياء حين وجودها . در علم حضوری ، تقدم علم بر معلوم معنیندارد ، علم عين معلوم است . اگر معلوم حادث است علم هم حادث است .ولی در فرض شيخ كه نظام علمی را جدا از نظام عينی میداند ، اين نظامعلمی ازلی است ، با اين كه در نظام عينی يك سلسله امور حادث داريم .پس [ در نظريه شيخ اشراق ] ، اشكال علم قبل از معلوم كه لااقل در اسلامجزء ضروريات است ، و در احاديث هم روی اين مطلب تكيه شده كه عالم اذلامعلوم ، قادر اذلا مقدور ، باقی میماند و با اينها جور درنمیآيد .در نظرياتی كه بعدها آمدهاند و ارائه كردهاند ، در آن نظريات هم نقصنظريه شيخ برطرف شده است . و هم نقص نظريه شيخ اشراق . حالا عبارات رابخوانيم ، ببينيم به كجا میرسيم . |