جسما ، ثم تنقلب نقطه ، وهذا مع استحالته يوجب أن لا يكون كون النقطه‏
مبدأ للجسم أولی من أن يكون الجسم مبدأ للنقطه بل هما يكونان من الامور
المتعاقبه علی موضوع واحد و ان كانت موادها مختلفه فلا توجد فی ماده‏
الثنائيه وحده ، فلا تكون فی ماده الثنائيه وحدتان ، فلا توجد فی ماده‏
الثنائيه ثنائيه ، ويلزم أن لا تكون هذه الاشياء البته معا " .
آيا اين ماده واحد است كه گاهی معروض نقطه است و گاهی معروض خط و
گاهی معروض سطح و گاهی معروض جسم ؟ يا ماده هر يك از اينها غير از
ماده ديگری است ؟ اگر ماده اينها واحد باشد لازم می‏آيد كه اينها مانند
صور متعاقبه باشند . زيرا اگر ما يك ماده داشته باشيم و صورتهای متعدد ،
از آنجا كه ماده در آن واحد صورتهای متعدد را نمی‏گيرد ، اين صورتها را
متعاقبا می‏گيرد . يعنی گاهی اين صورت را می‏گيرد و گاهی آن صورت و گاهی‏
صورت ديگر را . لهذا ، روی اين حساب ، يك ماده ممكن است گاهی وقتها
صورت جسميت را بگيرد و گاهی صورت سطحيت و گاهی صورت خطيت و گاهی‏
صورت نقطه و يا ممكن است جسم باشد ، به خط تبديل شود ، خط باشد به جسم‏
تبديل شود ، خط باشد به نقطه تبديل شود . يعنی اينها صورتهائی می‏شوند در
عرض يكديگر كه عارض بر ماده می‏گردند . نظير صورت هوائيت و مائيت كه‏
عارض ماده می‏شوند ، به اين ترتيب كه اين ماده گاهی هوا می‏شود و گاهی‏
آب . صورتهائی هستند در عرض يكديگر . و در اين صورت هيچكدام را نمی‏شود
گفت منشأ ديگری است . حال آنكه شما می‏خواهيد بگوئيد كه خط از نقطه‏
درست می‏شود و سطح از خط درست می‏شود و جسم از سطح درست می‏شود ، در
حاليكه آنها صورتهائی هستند در عرض يكديگر . دليلی ندارد كه ما يكی از
اينها را مبدأ ديگری قرار دهيم . فرقی نمی‏كند كه بگوئيد نقطه مبدأ جسم‏
است يا جسم مبدأ نقطه است .
اما اگر بگوئيد مواد اينها مختلف و متعدد است و ماده اين صورت با
ماده آن صورت متفاوت است ، لازم می‏آيد كه در ماده ثنائيه نبايد وحدت‏
وجود داشته باشد ، به اين دليل كه شما می‏گوئيد وحدت عارض ماده‏ای می‏شود
و نقطه را بوجود

406