الفصل الرابع فی العلل الاخری العنصريه و الصوريه و الغائيه

در ابتدای بحث علل گفتيم كه علت به چهار قسم تقسيم شده است و شيخ‏
گفت علل به يك اعتبار چهار تا و به يك اعتبار پنج تا است و اين بحث‏
قبل از اين بيان شد . و در فصول قبل راجع به علت فاعلی سخن گفتيم اكنون‏
به بحث پيرامون علل ديگر يعنی علت مادی ، علت صوری و علت غائی‏
می‏پردازيم .
تعريف علت مادی به معنای اعم : " علت " به معنای اعم يعنی چيزی كه‏
وجود شی‏ء وابسته به آن چيز است ( ما يتوقف عليه وجود الشی‏ء ) . و "
علت مادی " به معنای اعم يعنی آن چيزی كه حامل استعداد شی‏ء است .
فلاسفه مشاء چون معتقدند كه هر حادثی در طبيعت حدوثش موقوف است به‏
اينكه امكان وجودش از قبل وجود داشته باشد ولی امكان و استعداد شی‏ء ،
قائم بالذات نيست بلكه در يك چيز ديگری وجود دارد و آن چيز است كه‏
حامل اين استعداد است چيزی كه محل استعداد است اصطلاحا " ماده "
خوانده می‏شود كه گاهی بجای ماده ، كلمه " عنصر " را بكار می‏برند .
اقسام علل مادی : بعد معلوم می‏شود كه ما اقسام متعدد عنصر داريم .
تقسيم بندی شيخ از اين قرار است :
1 - گاهی يك شی‏ء خودش بتنهائی علت مادی است برای شی‏ء ديگر .
2 - و يك وقت به ضميمه شی‏ء ديگر ، علت مادی می‏شود برای شی‏ء ديگر .

113