يكون متناهيا ، أو غير متناه ، فان كان غير متناه ، وذلك يلحقه لانه مجرد
طبيعه ، كان حينئذ كل بعد متناه ، و ان لحقه لانه مجرد عن الماده كانت‏
الماده مفيده للحصر والصوره ، و كلا الوجهين محال . . .

نظر افلاطون درباره بعد مجرد از ماده

گفتيم كه اصل بحث درباره مطلبی است كه مثل افلاطونی خوانده می‏شود . در
عين حال شيخ عقايد ديگری را كه ممكن است مبادی‏ء اين عقيده افلاطون‏
بوده‏اند ، ذكر كرده است . شيخ بدون اينكه اسم ببرد گفتند كه كسانی‏
بوده‏اند كه مدعی شدند كه تعليميات يعنی معانی رياضی ( 1 ) غير مادی‏
هستند و

پاورقی :
> مثل هوای اطرافش ، همه با هم حركت می‏كنند و با يكديگر مكانشان را
تغيير داده و به فضای ديگری می‏روند ؟ و آيا معنای حركت اينست كه يك‏
جسم مقداری از اين فضا را كه پر كرده بود تدريجا ترك می‏كند و به فضای‏
ديگری و جای ديگری می‏رود ؟ يا نه ، اصلا فضائی وجود ندارد ، اين دست من‏
است كه اين فضا را الان بوجود آورده ، و وقتی كه دست من حركت می‏كند
بلافاصله هوا جای او را پر می‏كند و هيچ خلای رخ نمی‏دهد ، يعنی هوا آن فضا
را بوجود آورده است ، و الا فضائی ماورای هوا و دست ما وجود ندارد ؟
بنابراين نظر معنای حركت رها كردن فضائی و گرفتن فضای ديگر نيست ، بلكه‏
معنايش اين است كه يك جسم محيطی را رها می‏كند و محيط ديگری را می‏گيرد
. بنابراين نظر مكان جسم من يعنی سطحی كه بر جسم من احاطه كرده ، كه اين‏
سطح مثلا الان هوا است . تغيير مكان دادن چيست ؟ يعنی سطح دست من آن‏
سطحی را كه بر او احاطه كرده تغيير دهد و با سطح ديگری تماس پيدا كند ،
نه اينكه فضائی را رها كند و فضای ديگری را اشغال كند ، خود جسم فضا است‏
كه دارد حركت می‏كند .
شيخ می‏گويد كه افلاطون معتقد نيست به اينكه تعليميات هم می‏توانند يك‏
حقيقت مجردی داشته باشند . او به بعد قائم بالذات و فضای مجرد و مثالی‏
عقيده ندارد . اما شيخ اشراق و اتباع او قائل به اين مطلب هستند . ولی‏
شيخ می‏گويد كه افلاطون به چنين چيزی قائل نيست . يعنی شيخ می‏خواهد بگويد
كه اگر افلاطون برای صور تعليميه حقيقتی قائل می‏شد حتما به اين مطلب هم‏
قائل می‏شد .
1 - رياضيات از ماده رياضت است و رياضت يعنی ورزش . قدما معتقد
بودند كه هر كسی كه می‏خواهد فلسفه تحصيل كند و علوم عقلی بياموزد لازم‏
است كه اول رياضيات را بخواند ، زيرا رياضيات ورزش ذهن است . چون‏
رياضيات هم برهانی است و هم ساده‏تر است و ذهن با طرز اقامه >

324