شرح نهج البلاغه (جعفرى) [7]
ج 7
تتمه خطبه بيست و نهم
تتمه تفسير عمومى خطبه بيست و نهم
تتمه شناخت و ابعاد آن
انواع رابطه كيفى با موضوع در پديده شناخت
1 پذيرش محض آموزشى
راه بهره بردارى از اين چشمهسارها در شناخت چيست ؟
آموزندگان علوم انسانى مشغول سرازير كردن عامل تعيين كننده سرنوشت حيات به درون پذيرندگان مىباشند
2 پذيرش محض تربيتى
3 شناختهاى تقليدى ( وابسته )
عنصر يكم تقليد كننده
عنصر دوم كسى كه پديده مطلوبى دارد و شايسته پيروى از او درباره آن مطلوب ميباشد
علت اقليت اسف انگيز صاحب نظران بى نياز از تقليد
مسائل حياتى كه تقليد در آنها كشف از تباهى زندگى ميكند
شرط عدالت تقليد شونده در شناختها و عملهاى تقليدى
عنصر سوم شرط اساسى تقليد در هر پديده و حقيقتى ، عبارتست از مطلوب جلوه كردن آن
قسم يكم مستند به تقليد كننده است .
قسم دوم مطلوبيت پديده مورد تقليد مستند به خود تقليد كننده نبوده
تقليد شفاف و نا ملموس در شناختها
تقليد ناشى از جاذبه شخصيتها
تقليد ناشى از جاذبيت قالبهائى كه واقعيتها بوسيله آنها منعكس ميشوند
عنصر چهارم هدفى كه از تقليد منظور ميگردد
هدف معقول از شناختهاى تقليدى
هدف نا معقول براى شناختهاى تقليدى
عنصر پنجم اعتياد تقليد
فرضيه و نظره ( نظريه ) ( تئورى )
آنجا كه شناختهاى فرضى و نظرى رنگ علم را مات ميكنند
فرق ميان فرضيه و نظره مربوط بجهان عينى و قلمرو انسانى
آنجا كه شناختهاى علمى رنگ فرضيه و نظر را درخشانتر ميكنند
شناخت توصيفى محض
شناختهاى تعبدى
شناختهاى تجربى
خطر تجربههاى تعميمى
فهم منطقى در شناختها
فهم برين در شناخت
شناختهاى حدسى
استشمام در پديده شناخت
روشن بينى و روشنفكرى
مسئله يكم چنانكه از موارد بكار بردن اصطلاح روشن بينى و روشنفكرى بر مىآيد ، اينگونه شناخت عبارتست از درك واقعيتهاى محض
مسئله دوم امروزه غالبا اصطلاح روشن بين و روشنفكر در مقابل ارتجاع و كهنه پرست بكار ميرود
مسئله سوم روشنفكرى و حقيقت زمان و واقعيتها
مسئله چهارم هويت ذهنى روشنفكرى
زعم و نظر و رأى و درايت در شناختها
شناختهاى اكتشافى
شناختهاى اشراقى
آيا منكرين شناختهاى اشراقى دليلى براى انكار دارند ؟
آيا شناختهاى اشراقى پديدههاى ذهنى شخصى هستند
17 شناخت شهودى
18 شناخت الهامى
19 شناخت مستند به وحى
شناخت در سه قطعه از زمان : گذشته و حال حاضر و آينده
انواع رابطه عملى ذهن با موضوع در پديده شناخت
1 تصديق با واحدهاى انعكاسى
2 تصديق با واحدهاى تجريدى
3 تجريد
4 تذكر ( ياد آورى )
5 عمل تحليل
6 عمل تركيبى
7 درك برقرارى رابطه ميان عمل ذهنى و موضوع
8 تدبر
9 هماهنگ سازى
10 انديشه منطقى
11 انديشه برين
12 شناخت تعقلى
شگفتا ، هنوز اين نزاع ادامه دارد كه آيا در شناخت اصالت با حس است يا با عقل ؟
13 تعقل برين
14 تفقه
انواع عمل ذهنى در جريان شناخت با تأثرات زود گذر
انواع عمل ذهنى در جريان شناخت با تأثرات رسوب شده در درون
تجسيم
مراحل تجسيم
شيئى براى خود و شيئى براى ما ( بازيگرى و تماشاگرى در شناخت )
آيا ميزان واقعيت شناخت عمل است ؟
انواع شناختهاى عالى
1 معرفت
2 تحير عالى
قسم يكم حيرت ابتدائى و سطحى .
قسم دوم حيرت ناشى از جهل
قسم سوم حيرت ناشى از شك و ترديد .
قسم چهارم دوشادوش معلومات و آگاهىهائى كه در درون آدمى وجود دارد ، حيرتهائى نيز اگر چه در پشت پرده آگاهيها وجود دارد .
قسم پنجم حيرتهاى ما فوق دانش و انديشه
نوع يكم حيرت ايستا
نوع دوم حيرت پويا و مثبت
قسم ششم حيرتى است كه شيخ فريد الدين عطار در ابيات زير آنرا بيان ميكند :
3 شناخت عرفانى
4 حكمت
شناخت از ديدگاه قرآن
بخش يكم آفات شناخت
مقايسه علم و نمايشهاى علمى
عامل يكم قيافه حق بجانب كلمه علم ،
عامل دوم ضعف نفس بيش از حد كه قرار گيرندگان در برابر ادعا كنندگان علم از خود نشان ميدهند .
عامل سوم چشمگير بودن صنعت و پديدههاى آن كه ارزش علم را سخت بالا برده
شناخت واقعيات با تكبر و خود محورى سازگار نيست
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
معناى آيه و آيات الهى چيست ؟
حقيقت يكم نگرش تجزيهاى
حقيقت دوم نگرش تركيبى
از روى جهل و پس از شناخت واقعيتها به مجادله و كاوشهاى حرفهاى نپردازيد
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
نتيجه يكم زشتترين چهره انسانى و وقيحترين خصلتش آن است كه پس از آشكار شدن حق و واقعيت ، در صدد فريب دادن خود برآيد
نتيجه دوم جدلبازان در برابر حق و واقعيت ، هدفى جز توجيه موضع گيرى نابكارانه خود ندارند ،
نتيجه سوم جدل پردازان در برابر حق و واقعيت بخوبى ميدانند كه كار طبيعى و صحيحى انجام نميدهند ،
نتيجه چهارم جدال در آيات الهى كفر است ،
نتيجه پنجم جدل پردازان آن متكبران جبارند
نتيجه ششم هر چيزى كه دستاويز مجادله با حق باشد ، باطل است .
نتيجه هفتم
نتيجه هشتم فرو رفتنهاى وسوسه انگيز در مفاهيم ساختگى از جهان هستى
نتيجه نهم خدا در فعاليتهاى خود مسئول نيست
انديشه در مشيت و فعاليت خداوندى به اختلال انديشه ميانجامد و جدلبازى در آن دو به انكار خويشتن منتهى ميگردد
سخن از روى جهل درباره حق ، تباهى حتمى را بدنبال دارد
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
راكد ساختن شناخت بوسيله تقليد و ارتجاع
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
براى كسانيكه از ساختن « حيات معقول » براى خود اعراض كردهاند ، واقعيات اساطير و حقايق افسانهها تلقى ميگردند
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
با منحرف ساختن واقعيات خود را فريب ندهيد
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
پس از تحصيل شناخت نيكىها و بديها نبايد مرتكب بديها گشت
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است .
خود را با اختيار از نعمت عظماى شناخت محروم مسازيد
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
منفور درگاه الهى و منفور انسانها است كسيكه حقيقت را بشناسد و آنرا بپوشاند
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
اختلاف پس از شناخت واقعيتها
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شدهاند
يكى از بزرگترين آفات شناخت كه حيات را به تباهى مىكشد ، عمل نكردن به علم است
نتيجه آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
هرگز آگاهى و هشيارى را نبايد از دست داد
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
بيمارى وسوسههاى درونى ، وخيمترين آفت شناخت
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
محروميت از شناخت خويشتن و خودسازى
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
شناختهاى فريبنده
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
انكار و لجاجت در برابر عوامل شناخت
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
گمانها و محاسبههاى بى اساس در شناخت و تنظيم « حيات معقول »
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
شك و ترديدهاى قانونى و بيمارى و حرفهاى
1 شك قانونى
2 شك بيمارى :
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
غفلت يكى از آفات شناخت است
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
انواع ظن و پندارها
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
زعم ( گمان همراه با حق ديدن خويشتن )
نتيجه آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
دركهاى شاعرانه
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
پديدههاى خوشايند و اعجاب انگيز را سد راه واقعيتها قرار نبايد داد
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
بجهت اين آفات است كه همواره شناختهاى اصيل و صاحبنظران در اقليت بودهاند
بخش دوم انواع و ابعاد شناخت از ديدگاه قرآن
شناخت مستند به خدا است
قسم يكم آياتى است كه علم را بطور مستقيم به خدا مستند ميدارد :
قسم دوم آياتى است كه نوع اعلاى شناخت را كه حكمت است ، بخدا مستند ميدارد .
قسم سوم آياتى است كه استناد علم و معرفت را بخدا با كلمه نور بيان ميكند .
قسم چهارم آياتى كه استناد علم و معرفت را بخداوند با وساطت واسطهها بيان ميكند .
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
عدم تساوى علم و جهل و عالم و جاهل
ضرورت آماده كردن فرد و جامعه براى شناخت صحيح
نوع يكم شناختهاى مستقيم ،
نوع دوم شناختهاى غير مستقيم است
براى برقرار كردن ارتباط صحيح با واقعيات ، جز حق نبايد انديشيد و جز حق نبايد گفت
بايد از احسن پيروى كرد و احسن را ابراز نمود
رجوع به عالم ، ضرورت دارد
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
نتيجه يكم تعميم شناخت براى همه انسانهاى جامعه
نتيجه دوم جامعه اسلامى يك جامعه « حق محورى » است
نتيجه سوم گفتار احسن و پيروى از احسن شعار جاودانى اسلام در قلمرو شناخت است .
يك دستور بزرگ و سازنده براى عميق ساختن شناختها و تعليم مردم به دليل جوئى
نوع يكم مطالبه دليل و برهان براى هر ادعائى كه بعنوان ابراز واقعيت مطرح ميگردد
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
نتيجه يكم هر ادعائى كه از بشر صادر ميگردد ، بايد از دليل و برهان برخوردار باشد .
نتيجه دوم بد بينى درباره افكار
نتيجه سوم اصرار و تأكيد فراوان به مطالبه دليل و برهان در آيات قرآنى
آن جامعه از شناختهاى ضرورى و مفيد برخوردار ميشود كه هيچ فردى و گروهى بدون تكيه بر علم سخنى را نگويد و سخنى را نشنود
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
نتيجه يكم گفتن و شنيدن بر غير مبناى علم مورد شديدترين توبيخ در آيات قرآنى است :
نتيجه دوم ممنوعيت و حرمت قطعى از پيروى آن ادعاها
نتيجه سوم نبايد بجاى بدست آوردن علم درباره واقعيات بگمان و پندار و توهمات قناعت كرد .
آيا ميتوان « آنچه بايد باشد » را از « آنچه هست » نتيجه گرفت ؟
آيا ايدهئولوژى از نتايج مستقيم جهان بينى است ؟
ايدهئولوژى چيست ؟
جهان بينى چيست ؟
آيا ايدهئولوژى از جهان بينى ناشى ميشود ؟
جهان بينى همه جانبه گرايش به ايدهئولوژى را ايجاب ميكند
حواس طبيعى و ضرورت بكار انداختن و ارزش آنها
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
نتيجه يكم خواص طبيعى برونى و درونى بزرگترين نعمت خدا داديست
نتيجه دوم آن عده از بيخبران كه ميگويند : اديان حتى دين اسلام مردم را به ذهن گرايى سوق ميدهد
اهميت فوق العاده ديدن و مسئوليت شديد درباره آن
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
نتيجه يكم مقصود از ديدن فقط ارتباط چشم با ديدنيها نيست
نتيجه دوم
نتيجه سوم
نتيجه چهارم
نتيجه پنجم
نظر براى تحقيق نه تماشاگرى محض
نتيجه آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
وسائل درونى شناخت
ضرورت تفكر در هر دو قلمرو انسان و جهان
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
( آيات قرآنى سيستم تفكر و موضوعات مورد تفكر را باز گذاشته است )
شناخت با تدبر
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
انجام شناسى بدون آغاز شناسى امكان پذير نيست
شناخت استنباطى
شناخت تذكرى
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
تعقل و لب و نهى
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
تأثير فعاليتهاى قلب و ركود آن در شناخت و عمل گرديدن
تفسيرى درباره دل و ابعاد آن
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
شناخت بوسيله نمايشهاى روانى در اعضاى طبيعى
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
تأثير و تأثرهاى القائى
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
فهم دقيق در شناختهاى فقاهى
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
حكمت ، معرفت و عمل هدفدار در همه شئون « حيات معقول »
نتايج آياتى كه در اين مبحث مطرح شده است
فهرست مطالب
فهرست آيات
فهرست روايات
فهرست نامها
فهرست مآخذ
فهرست مكانها
فهرست قبايل و اقوام
