انجام شناسى بدون آغاز شناسى امكان پذير نيست
قرآن مجيد با اينكه در صدها مورد بشر را به آغاز خلقت و جريان بوجود آورنده آن توجه ميدهد ، با اينحال پايان و انجام جهان و حيات بشرى را در اين خاكدان كه دلايل منطقى قطعى هدفدار بودن آنرا بخوبى اثبات ميكند بطور جدى و مؤكد گوشزد ميكند . اين تأكيد براى آنست كه اگر برخى از مردم درباره آغاز جهان ابهامى داشته باشند و نتوانند آنرا با اصول كامل توضيح بدهند ،
ميتوانند با تدبير صحيح در سرنوشت آيندهشان بوسيله احساس تكليف برين بقول كانت حيات خود را از پوچى نجات بدهند و از همين نقطه نهائى به نقطه آغاز برگردند . نتيجه دوم اهميت تدبر در جريان حيات بقدريست كه در آيه شماره 3 مورد سوگند قرار گرفته است ، خواه مقصود از « مدبرات » فرشتگان باشند
-----------
( 1 ) النازعات آيه 5 .
[ 275 ]
يا عموم تدبير كنندگان ، زيرا عظمت موضوعى كه شايستگى سوگند را دارد ،
خود فعاليت عقلانى تدبير است .
