رجوع به عالم ، ضرورت دارد
در آيات قرآنى ضرورت رجوع به عالم با بيانات مختلفى تذكر داده شده است با اينكه رجوع جاهل به عالم يك قاعده ضرورى عقلى است و هيچ مخالفى جز خود پرستان ضد علم ندارد ، با اينحال بجهت اهميت حياتى مسئله ، قرآن اصرار و تأكيد فراوانى روى قاعده مزبور نموده است . از آنجمله :
-----------
( 1 ) الاسراء 53 .
-----------
( 2 ) الحج آيه 30 .
[ 226 ]
1 فَاسْئَلُوا اَهْل الذِّكْرِ اِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ 1 ( بپرسيد از اهل تذكر و علم اگر نميدانيد ) .
در برخى از آيات اگر چه در موارد مشخصى دستور به رجوع به اهل دانش داده شده است ، ولى اين يك ارجاع تعبدى محض نيست ، بلكه ملاكش همان قانون عقلى قطعى است . مانند :
6 يا اَبَتِ اِنّى قَدْ جاءَنى مِنَ الْعِلْمِ ما لَمْ يَاْتِكَ فَاتَّبِعْنى اَهْدِكَ صِراطاً سَوِيًّا 2 ( اى پدر ، قطعا علمى براى من آمده است كه براى تو نيامده است ،
پس از من پيروى كن تا ترا به راه مستقيم و معتدل راهنمائى كنم ) . اين آيه مربوط به حضرت ابراهيم خليل ( ع ) است . در بعضى از روايات اهل البيت چنين است .
كه منظور از « يا ابت » اى عمو بوده و پدر ابراهيم ( ع ) بت پرست نبوده است .
اين قاعده عقلى كه مورد قبول و پيروى همه جوامع در همه دورانها است ،
در حقيقت دو وظيفه حتمى را بيان ميكند : وظيفه يكم بر عهده نادانان است كه بايد در منتفى ساختن جهل خود تا آخرين حد ممكن بكوشند و بدانند كه زندگى جاهلانه ، مرگى است كه نمايش زندگى دارد و همين مضمون در بعضى از آيات قرآنى صريحا گوشزد شده است . و احاديث معتبر كه درباره اين وظيفه وارد شده است ، از حد تواتر تجاوز ميكند . مانند اُطْلُبُو الْعِلْمَ مِنَ الْمَهْدِ اِلىَ الْلَّحْدِ ( طلب كنيد علم را از گهواره تا به گور ) طَلَبُ الْعِلْمِ فَريضَةٌ عَلى كُلّ مُسْلِمٍ [ و مسلمة در بعضى از منقولات ] ( طلب علم واجب است براى هر انسان مسلمان ) وظيفه دوم بر عهده دانايان است كه حتما بايد نادانان را بوسيله علم و معرفت روشن بسازند . آيات مربوط اين وظيفه را با كلماتى گوناگون بيان ميكند ، مانند هدايت و حكمت كه كار پيامبران و آن دانايان است كه از هدايت و حكمت برخوردارند .
-----------
( 1 ) النحل آيه 43 و الانبياء آيه 7 .
-----------
( 2 ) مريم آيه 43 .
[ 227 ]
