نتيجه دوم
آيه شماره 4 ميگويد « مگر نديدهاى كه هر آنچه در آسمانها و زمين است بخدا سجده ميكنند » و در آيه 44 از سوره الاسراء چنين آمده است كه وَ اِنْ مِنْ شَيْئىٍ اِلاَّ يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لكِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبيحَهُمْ ( و هيچ چيزى وجود ندارد مگر اينكه بسپاس او تسبيح ميگويند ولى شما تسبيح آنها را نمىفهميد ) ممكن است ميان اين دو آيه تناقضى بنظر برسد كه در آيه شماره 4 سجده آنچه را كه در آسمانها و زمين است قابل مشاهده معرفى ميكند ،
ولى در آيه 44 از الاسراء تسبيح موجودات را براى مردم غير قابل فهم معرفى مينمايد .
پاسخ اين سئوال اينست كه مخاطب در آيه شماره 4 خود پيامبر اكرم است يعنى پيامبر اكرم است كه بجهت اعتلاى روحى ، سجده موجودات را مىبيند و ميشنود چنانكه در آيه 41 از سوره النور رؤيت تسبيح آنچه را كه در آسمانها و زمين است خطاب به پيامبر اكرم مىگويد :
اَ لَمْ تَرَ اَنَّ اللَّهَ يُسَبِّحُ لَهُ مَنْ فىِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الطَّيْرُ صافَّاتِ ( آيا نديدهاى كه آنچه در آسمانها و زمين است و پرندگان در حال پرواز بخدا تسبيح ميگويند ، اختصاص ديدن سجده و تسبيح موجودات را براى پيامبران دو آيه ديگر تأييد مىكند :
وَ سَخَّرْنا مَعَ داوُدَ الْجِبالَ يُسَبِّحْنَ وَ الطَّيْرَ ( و ما كوهها را با داود مسخر كرديم . آنها و پرندگان تسبيح مىگفتند ) و آيه 18 از سوره ص . لذا ميتوان گفت : خطاب لا تَفْقَهُونَ تَسْبيحَهُمْ ( تسبيح آنها را نمىفهميد ) ،
متوجه مردم معمولى است كه در پردههاى ظلمانى طبيعت و طبيعت پرستى بينائى و شنوائى درونى را از دست داده است و بقول مولوى مانند گاوى كه
[ 266 ]
از اين دروازه يك شهر آباد و زيبا وارد شود و از آن دروازه بيرون برود چشمانش جز پوست هندوانه و كاه و علف چيز ديگرى نمىبيند ، لذا انسانهاى رشد يافته كه به اعتلاى روحى توفيق يافتهاند ، ميتوانند سجده و تسبيح موجودات را ببينند و بشنوند و بقول حكيم متأله مرحوم الهى قمشهاى :
گر چشم پاك عشق بگشائى به عالم
و ز خاك كوى دوست يابى توتيا را
بينى هزاران چرخ گردونرا شتابان
جويا در سلطان يهدى من يشا را
هم مهر و ماه و فوج بى پايان انجم
بينى كمر بستند فرمان قضا را
هر ذره را رقصان بمهر دوست بينى
و ز شوق دائم جنبش ارض و سما را
بينى هويدا در تجلى گاه عالم
هم در جمال جان جلال كبريا را
اين نفس خود بين گر بميرد زنده گردد
جانى كه در وى بنگرد سر خدا را
ويرانكن اين خاكى سراى تن كه جانت
منزل كند كاخ سماوات علا را
آتش زن اندر پرده اوهام باطل
افكن به تيغ معرفت ديو هوا را
بارى خدا بين شو كه خورشيد جمالش
آرد به پايان اين شب جهل و عما را
يك پرده تا از صد هزاران بر گشايد
آن شاهد يكتا جمال جان فزا را
تا بشنوى در وصف او با گوش جانت
از جمله ذرات جهان حمد و ثنا را
تسبيح ايزد بشنوى ز افلاك و انجم
هم نطق آب و آتش و خاك و هوا را
