نظريه علمای غرب

نظريه جديدی در ميان علمای غرب درباب تربيت پيدا شده كه لازمه حرفشان‏
اينست كه اساسا تربيت ، صرف پرورش است ، و چون بحث آنها در تربيت‏
اخلاقی بوده و روی عقل و اراده بحث كرده‏اند نه روی حس دينی و حس زيبائی‏
، گفته‏اند تربيت فقط و فقط پرورش نيروی عقل و اراده اخلاقی است و بس ،
و انسان را به هيچ چيز - چه خوب و چه بد - نبايد عادت داد ، زيرا عادت‏
مطلقا بد است ، چون همينكه چيزی عادت شد ، بر انسان حكومت می‏كند و
انسان به آن انس می‏گيرد و نمی‏تواند آن را ترك كند ، و آنوقت است كه‏
كاری را كه انجام می‏دهد ، نه به حكم عقل و نه به حكم اراده اخلاقی و نه به‏
حكم تشخيص اينكه اين كار ، كار خوبی است يا كار بدی ، انجام می‏دهد ،
بلكه به حكم اينكه عادتش شده و اگر انجام ندهد ناراحت می‏شود انجام‏
می‏دهد . اين مطلب در دو حديث نبوی و صادقی آمده است رسول اكرم‏
فرموده‏اند :
« لا تنظروا الی كثرش صلوتهم و صومهم و كثرش الحج و المعروف و طنطنتهم‏
با لليل و لكن انظروا الی صدق الحديث و اداء الامانة » ( 1 ) .
از حضرت صادق حديثی نقل شده كه تفسير حديث بالا است . می‏فرمايد : « لا
تنظروا الی طول ركوع الرجل و سجوده فان ذلك شی‏ء اعتاده فلو تركه استوحش‏
لذلك ، ولكن انظروا الی صدق حديثه واداء امانته » ( 2 ) .

پاورقی :
. 1 بحارالانوار . 9 / 71
. 2 اصول كافی . 105 / 2

81