اوست جدا كند ، می‏گويند بكن .
پس تضادی و منافاتی ميان اين دو تعبير نيست كه از طرفی به ما دستور
مجاهده نفس و تزكيه نفس داده‏اند و نفس را به اين شكل معرفی كرده‏اند كه‏
: « واجعل نفسك عدوا تجاهده » ( 1 ) . به [ نفست به ] چشم يك دشمن‏
نگاه كن كه با او مبارزه می‏كنی ، هميشه به او بدبين باش . « ان المؤمن لا
يصبح و لا يمسی الا و نفسه ظنون عنده » ( 2 ) . نفس مؤمن نزد او مورد
بدگمانی است ، و از طرف ديگر می‏گويند نفس خودت را بشناس ، نفس‏
خودت را محترم بدار ، مكرم بدار ، عزيز بدار ، عزتش را حفظ كن ،
شرافتش را حفظ كن ، كرامتش را حفظ كن ، حريتش را حفظ كن . اين ، آن‏
گوهر شريف انسانيت انسان است كه يك حقيقتی است و در هر كسی اين‏
بارقه الهی وجود دارد ، و اين است كه فرموده : « فاذا سويته و نفخت فيه‏
من روحی ». او از سنخ عالمی است برتر از اين عالم .
پس ميان اين دو تلاقی وجود ندارد .

پاورقی :
. 1 وسائل . 123 / 11
. 2 نهج‏البلاغه ، خطبه . 176

224