ميان مصرف كننده و توليد كننده داشته باشند ؟ اگر تأييد شده ، علم‏
تجارت هم آموختنش واجب است .
مثال ديگر : قرآن می‏فرمايد :
« أعدوا لهم ما استطعتم من قوه ومن رباط الخيل ترهبون به عدو الله‏
وعدوكم »( 1 ) . آيا تهيه قوه به اندازه‏ای كه « ترهبون به عدو الله‏
وعدوكم »واجب است يا واجب نيست ؟ بله واجب است . ولی اين كار خود
به خود كه انجام نمی‏شود ، با بيل برداشتن كه قوه به دست نمی‏آيد ، قوه به‏
دست آوردن راه دارد ، راهش هم علم است . در چه حد ؟ همان حدی كه‏
« ترهبون به عدو الله وعدوكم »كه در زمانهای مختلف ، مختلف می‏شود .
بنابراين « طلب العلم فريضة علی كل مسلم » تكليفش روشن است : بعضی‏
از علمها واجب عينی است و بر هر فردی واجب است ، و بعضی از علمها
واجب كفائی است به اعتبار اينكه مقدمه يك واجب [ كفائی ] است و
مقدمه واجب ، واجب است . بنابراين ، جای شك و شبهه در اين جهت نيست‏
چون بعضی‏ها می‏گويند اين علمی كه واجب است فقط و فقط اختصاص دارد به‏
علوم دينی ، يعنی علومی كه موضوع آن علوم ، مسائل دينی است ، يعنی‏
آموختن خود دين . نه ، آموختن خود دين يك علم است ، آموختن چيزی كه‏
انسان وظيفه دينيش را [ به وسيله آن ] بخواهد انجام بدهد علم ديگری است‏
. منحصر نيست كه مردم بايد خود دين را بياموزند اما آن چيزهايی را كه‏
اجرای دين موقوف به آنها است ديگر نياموزند . بايد آنها را هم‏

پاورقی :
. 1 سوره انفال ، آيه . 60

33