خوب از بد ، و ريز و درشت كردن ، از آن وقت عقل به معنی واقعی به كار
می‏افتد .

سخن بوعلی سينا

دو جمله خوب از بوعلی سينا در اين زمينه هست كه هر دو در كتاب [
اشارات ] است . يكی اين كه :
من تعود ان يصدق بغير دليل فقد انخلع من كسوش الانسانية .
هر كس كه عادت كرده حرف را بدون دليل قبول كند ، او از لباس آدمی‏
بيرون رفته ، يعنی آدم حرف را بدون دليل نمی‏پذيرد . نقطه مقابلش :
كسانی كه عادت دارند هر چيزی را بی‏دليل انكار كنند . اين هم بد است .
می‏گويد :
كل ما قرع سمعك من العجائب فذره فی بقعة الامكان ما لم يذدك عنه قائم‏
البرهان .
اگر يك چيز عجيبی شنيدی ، مادامی كه دليلی بر امكان يا عدم امكانش‏
نداری رد نكن و قبول هم نكن ، بگو ممكن است باشد . انسان واقعی آن است‏
كه قبول و ردش بر معيار دليل باشد ، و هر جا كه دليل نبود " لا ادری "
و " نمی‏دانم " بگويد .

لزوم توأم بودن عقل و علم

حديث ، خيلی مفصل است ، من قسمتهايی از آن را عرض می‏كنم .
بعد امام فرمود : ولی به عقل تنها هم نبايد اكتفا كرد ، عقل را بايد با
علم توأم كرد ، چون عقل يك حالت غريزی و طبيعی دارد كه

281