است ممكن است كسی ] سئوال كند كه روح از بدن بدون روح اشرف است ( از
يك لاشه ، چون بدن بدون روح يك لاشه است ) يا از بدن با روح اشرف است‏
؟ روح تنها كه نمی‏تواند از بدن با روح اشرف باشد ، چون بدن با روح همان‏
روح را دارد با يك چيز ديگری . جواب اينست كه نه ، مقصود اينست كه‏
اين موجود مركب از روح و بدن ، آن جزئش بر اين جزئش شرافت و برتری‏
دارد .
اين نهايت اهتمام اسلام به نيت را می‏رساند كه عمل بايد توأم با نيت‏
باشد ، توأم با توجه باشد كه انسان بفهمد چه می‏كند و عمل را به صورت‏
ناآگاهانه انجام ندهد .

خاصيت عادت

علمای روانشناسی می‏گويند : يك كار همين قدر كه برای انسان عادت شد ،
دو خاصيت متضاد در آن به وجود می‏آيد . هر چه كه بر عادت بودنش افزوده‏
شود و تمرين انسان زيادتر گردد ، كار ، سهلتر و ساده‏تر انجام می‏شود . يك‏
ماشين نويس كه به ماشين نويسی عادت می‏كند ، هر چه بيشتر عادت می‏كند ،
كار ، سريعتر و سهلتر برايش صورت می‏گيرد ، ولی هر چه بيشتر عادت می‏كند
، از توجهش كاسته می‏شود ، يعنی از اينكه اين عمل او يك عمل ارادی و از
روی توجه باشد كاسته می‏شود و به يك عمل غيرارادی نزديكتر می‏گردد .
خاصيت عادت اين است . اينكه در اسلام به مسئله نيت تا اين اندازه توجه‏
شده ، برای جلوگيری از اين است كه عبادتها آنچنان عادت نشود كه به‏
واسطه عادت ، به يك كار طبيعی و غير ارادی و غيرفكری و غير هدفی و كار
بدون توجه كه هدف درك

197