. 3 اخلاق حديثی ، يعنی اخلاقی كه محدثين با نقل و نشر اخبار و احاديثدر ميان مردم به وجود آوردهاند . اين دو نوع اخلاق ، وجوه مشترك زيادی دارند گواينكه در بعضی نقاط ممكناست اختلاف داشته باشند . اخلاق عارفانه محورش مبارزه و مجاهده با نفسبوده است كه اين البته دراساس ، تعليم صحيحی است و با اخلاقی كه دركتاب و سنت ذكر شده نيز وفق میدهد . ولی در آن نوعی افراط كاری شدهاست كه منجر به يك سلسله تعليمات كه با كتاب و سنت سازگار نيستگرديده و اخلاق اسلامی را يك مقدار از زندگی به مردگی كشانده است . اينهاتحت عنوان مبارزه با نفس و خودخواهی و خودپرستی ، آن چيزی را كه دراسلام به معنی كرامت نفس و شرافت نفس آمده است و به حفظ آن توصيه شده[ ناديده میگيرند ] . اسلام با نفس پرستی به معنی شكم پرستی و زن پرستی ويا پول پرستی و جاه پرستی مخالف است و با همه اينها اگر بخواهد بهصورت معبود درآيد مبارزه میكند ، كه طبع انسان هم مايل به اينها است ،و به اين جهت با اينها مبارزه میشود كه انسان طبعا به سوی اينها مايلاست . ولی چيزهايی هست كه طبع ، مايل به آنها نيست و با توصيه بايدآنها را تقويت كرد ، از قبيل عزت خواهی ، شرافت خواهی و كرامت نفسخواهی ، و اين معنايش اينست كه انسان توجهی به خلاف [ آن امور ] يعنیبه گوهر روح و نفس خود دارد و گوهر روح و نفس خود را برتر میداند ازپارهای كارها و خلقيات . اهتمام به اين " خودی " و زنده كردن اين "خود " ، با مبارزه كردن با آن " خود " هر دو به سوی يك هدف است ، وبرعكس ، كشتن اين خود ، اثر كشتن آن خود را هم از ميان میبرد . |
