خير هبا و هدر است « كرماد اشتدت به الريح فی يوم عاصف » ( 1 ) .
. 7 مسلمانان و ساير اهل توحيد واقعی اگر مرتكب فسق و فجور شوند و به‏
برنامه عملی الهی خيانت كنند مستحق عذابهای طولانی در برزخ و قيامت‏
خواهند بود و احيانا به واسطه بعضی از گناهان ، مانند قتل مؤمن بيگناه‏
عمدا ، برای ابد در عذاب باقی خواهند ماند .
. 8 اعمال خير افرادی كه به خدا و قيامت ايمان ندارند و احيانا برای‏
خدا شريك قائلند موجب تخفيف و احيانا رفع عذاب آنها خواهد بود .
. 9 سعادت و شقاوت تابع شرايط واقعی و تكوينی است نه شرايط قراردادی‏
.
. 10 آيات و رواياتی كه دلالت می‏كند خداوند عمل صالح و خير را قبول‏
می‏فرمايد تنها ناظر به حسن فعلی اعمال نيست ، از نظر اسلام ، عمل ، آنگاه‏
خير و صالح محسوب می‏گردد كه از دو جهت حسن داشته باشد : جهت فعلی و
جهت فاعلی .
. 11 آيات و رواياتی كه دلالت می‏كند اعمال منكران نبوت يا امامت‏
مقبول نيست ، ناظر به آن است كه آن انكارها از روی عناد و لجاج و تعصب‏
باشد ، اما انكارهايی كه صرفا عدم اعتراف است و منشأ عدم اعتراف هم‏
قصور است نه تقصير ، مورد نظر آيات و روايات نيست . اين گونه منكران‏
از نظر قرآن كريم ، مستضعف و مرجون لامر الله به شمار می‏روند .
. 12 به نظر حكماء اسلام از قبيل بوعلی و صدر المتألهين ، اكثريت مردمی‏
كه به حقيقت اعتراف ندارند قاصرند نه مقصر ، چنين اشخاصی اگر خداشناس‏
نباشند معذب نخواهند بود - هر چند به بهشت هم نخواهند رفت - و اگر خدا
شناس باشند و به معاد اعتقاد داشته باشند و عملی خالص قربة الی الله‏
انجام دهند پاداش نيك عمل خويش را خواهند گرفت . تنها كسانی به‏
شقاوت كشيده می‏شوند كه مقصر باشند نه قاصر .
اللهم اختم لنا بالخير و السعادش ، و توفنا مسلمين، و الحقنا بالصالحين‏

318