معين میكند ، نظام ديگری بر خصوص جهان طبيعت حاكم است كه شرايط مادی واعدادی بوجود آمدن يك پديده را تعيين مینمايد ( 1 ) . اين نظام ، نظامعرضی ناميده میشود و به موجب اين نظام است كه تاريخ جهان وضع قطعی ومشخصی پيدا میكند . هر حادثه در مكان و زمان خاصی پديد میآيد ، و هر زمانخاص و مكان خاص ، ظرف حوادث معينی میگردد . ما معمولا وقتی يكی از پديدهها را مورد سؤال و ترديد قرار میدهيم فقط بهخود آن پديده توجه میكنيم ، حساب نمیكنيم كه آن پديده در نظام هستی چهجايی و چه وضعی دارد ؟ در حالی كه هر پديدهای خواه نيك باشد يا بد ،معلول يك سلسله علل مخصوص و وابسته به شرايط معينی است ، هيچوقت يكحريق بدون ارتباط به عوامل و حوادث ديگر رخ نمیدهد و جلوگيری از وقوع آننيز جدا از يك سلسله علل و عوامل ، خواه مادی و خواه معنوی ، امكان پذيرنيست . هيچ حادثهای در جهان ، " منفرد " و " مستقل " از ساير حوادثنيست ، همه قسمتهای جهان با يكديگر متصل و مرتبط است . اين اتصال وارتباط ، همه اجزاء جهان را شامل میگردد و يك پيوستگی عمومی و همه جانبهرا بوجود میآورد . اصل وابستگی اشياء به يكديگر ، و به عبارت ديگر اصلوحدت واقعی جهان - وحدت اندام واری - اصلی است كه حكمت الهی تكيهفراوان بر آن دارد . اصل وابستگی اشياء ، در حكمت الهی مفهوم جدی تریپيدا میكند و آن مفهوم " تجزيه ناپذيری " جهان است . بعدا درباره ايناصل توضيح بيشتری خواهيم داد . در فلسفه گفته میشود : " كل حادث مسبوق بمادش و مدش " يعنی هرپديدهای در چهارچوب زمان خاص و مكان خاص واقع میشود . هر پديده ، زمانخاصی و مكان خاصی دارد . ممكن نيست كه همه زمانها يا همه مكانها برایيك حادثه ، بی تفاوت باشد . پاورقی : . 1 علل مادی و زمانی ، مثل عليت پدر و مادر برای فرزند ، و عليت آبو هوا و حرارت برای گياه . از نظر فلاسفه ، اين گونه عليتها ، عليتاعدادی است نه ايجادی . اين علتها بوجود آورنده آن معلولات نيستند ،بلكه حكم مجرای عبور دارند و تنها زمينه بوجود آمدن و شرايط امكان وجودرا از ناحيه خالق و فاعل ايجادی فراهم میكنند . فلاسفه ، اين علل را كه از لحاظ مرتبه وجود در عرض معلولات خود میباشندو احيانا معلولات در درجهای عالی تر و كامل تر از علل خود قرار میگيرندهر چند از نظر زمان متأخر از علل خود میباشند " علل عرضی " و اما عللموجده را كه از نظر مرتبه وجود در درجهای عالی تر قرار دارند و محيط ومسلط بر اين عالمند " علل طولی " مینامند . |