قاصران و مستضعفان

علمای اسلام ، اصطلاحی دارند ، می‏گويند برخی از مردم " مستضعفين " و يا
" مرجون لامر الله " می‏باشند . " مستضعفين " يعنی بيچارگان و
دستنارسان ، " مرجون لامر الله " يعنی كسانی كه درباره آنها بايد گفت‏
كار اينها با خداست ، خداوند خودش به نحوی كه حكمت و رحمتش ايجاب‏
می‏كند عمل خواهد كرد . هر دو اصطلاح از قرآن كريم اقتباس شده است .
در سورش النساء ، آيه 97 ، 98 و 99 چنين آمده است :
« الذين توفاهم الملائكة ظالمی انفسهم قالوا فيم كنتم ؟ قالوا كنا
مستضعفين فی الارض ، قالوا ا لم تكن ارض الله واسعة فتهاجروا فيها ؟
فاولئك مأويهم جهنم وسائت مصيرا 0 الا المستضعفين من الرجال و النساء و
الولدان لا يستطيعون حيلة و لا يهتدون سبيلا 0 فاولئك عسی الله ان يعفو
عنهم و كان الله عفوا غفورا ».
در آيه اول ، جريان پرسش و پاسخ مأموران الهی با بعضی از مردم پس از
مرگ آنها مطرح است . فرشتگان از آنها می‏پرسند شما در دنيا در چه وضعی‏
بسر می‏برديد ؟ آنها معتذر می‏شوند كه ما مردمی بيچاره بوديم ، دستمان به‏
كسی و چيزی نمی‏رسيد . فرشتگان می‏گويند شما مستضعف نيستيد ، زيرا زمين‏
خدا فراخ بود و شما می‏توانستيد از آنجا مهاجرت كرده به نقطه‏ای برويد كه‏
همه جور امكان در آنجا بود ، پس شما مقصريد و مستوجب عذاب .
در آيه دوم وضع برخی مردم را ذكر می‏كند كه واقعا مستضعفند ، خواه مرد و
يا زن و يا كودك . اينها كسانی هستند كه دستشان به جايی نمی‏رسد و راه به‏
جايی نمی‏برند .
در آيه سوم نويد می‏دهد و اميدوار می‏كند به اينكه خداوند كريم گروه دوم‏
را مورد عفو و مغفرت خود قرار دهد .
حضرت استاد نا الاكرم علامه طباطبائی روحی فداه ، در تفسير " الميزان‏
" ذيل همين آيات می‏فرمايند :
" خداوند ، جهل به امر دين و هر ممنوعيت از اقامه شعائر دين را ظلم‏
شمرده است و عفو الهی شامل آن نمی‏شود ، اما مستضعفين كه قدرت بر انتقال‏
و تغيير محيط

296