عمل صالح منهای ايمان اكنون روشن گرديد كه اولا بحث ما جنبه كلی و عمومی دارد ، و دربارهاشخاص نمیخواهيم قضاوت كنيم . ثانيا بحث در اين نيست كه آيا دين حق يكی است يا متعدد است ؟ بلكهپذيرفته ايم كه دين حق يكی است و هر كس موظف است آن را بپذيرد .ثالثا بحث در اين است كه اگر كسی بدون اينكه دين حق را بپذيرد عملنيكی انجام دهد كه دين حق آن را نيك میداند آيا برای او در مقابل عملنيكی كه انجام داده است اجر و پاداشی هست يا نه ؟ مثلا دين حق احسان به خلق را توصيه و تأكيد كرده است . خدمات فرهنگیاز قبيل تأسيس مدارس و آموزشگاهها و تأليف و تعليم و تدريس ، خدماتبهداشتی از قبيل طبابت ، پرستاری ، تأسيس مؤسسات بهداشتی و غيره ،خدمات اجتماعی از قبيل اصلاح ذات البين ، كمك به مستمندان و ازكارافتادگان ، حمايت حقوق زيردستان ، درگيری با متجاوزان و زورگويان وتقويت صفوف محرومان ، و بالاخره اقامه عدل كه غايت و هدف بعثتپيامبران است ، فراهم كردن موجبات تسلی خاطر دلشكستگان و مصيبت زدگان، و امثال اينها از اين قبيل است ، هر دينی و هر پيغمبری به اينها توصيهكرده است . به علاوه عقل و وجدان هر كسی به حسن و خوبی چنين اعمالی حاكماست . اكنون میگوييم اگر شخص غير مسلمانی اينچنين خدماتی انجام داد ، آيابرای او پاداشی هست يا نه ؟ دين حق میگويد امين باشيد و دروغ نگوييد ،آيا اگر غير مسلمانی اعمالش منطبق بر همين دستور باشد ، پاداشی دريافتخواهد كرد يا نه ؟ به عبارت ديگر آيا خيانت كردن و امين بودن ، در موردغير مسلمان مساوی است يا نه ؟ آيا زنا و نماز در مورد او برابر است (سواء صلی ام زنی ) يا نه ؟ اين است مسألهای كه مورد بحث ماست .دو طرز تفكر معمولا كسانی كه داعيه روشنفكری دارند با قاطعيت میگويند هيچ فرقی ميانمسلمان و غير مسلمان ، بلكه ميان موحد و غير موحد نيست ، هر كس عملنيكی انجام |