معلوم می‏شود جهنم نيز مانند بهشت صحرائی خالی است ، آتشها و عذابها
تجسم همان گناهانی است كه به دست بشر روشن و فرستاده می‏شود ، مار و
كژدم و آب جوشان و خوراك زقوم دوزخ ، از ناپاكيها و پليديها خلق می‏شود
، همانطوری كه حور و قصور و نعيم جاويدان بهشت از تقوا و كارهای نيك‏
آفريده می‏شود . خدا در مورد دوزخيان می‏فرمايد :
« اولئك لهم عذاب من رجز اليم »( 1 ) .
" آنان شكنجه‏ای دردآور از ناپاكی دردآور خويش دارند " .

سه نوع كيفر

دو بحث گذشته كه " تفاوتهای دو جهان " و " ارتباط دو جهان " را
مطرح كرديم ، مقدمه‏ای بود برای بحث حاضر كه می‏خواهيم انواع مجازاتها را
بررسی نماييم . در اين بحث می‏خواهيم ثابت كنيم كه نوع مجازات در آخرت‏
با نوع مجازات در دنيا متفاوت است ، و پاسخ اشكال بی تناسبی جرم و
مجازات ، بستگی به فهم اين تفاوت دارد .
مجازات بر سه گونه است :
. 1 مجازات قراردادی ( تنبيه و عبرت ) .
. 2 مجازاتی كه با گناه ، رابطه تكوينی و طبيعی دارد . ( مكافات دنيوی‏
) .
. 3 مجازاتی كه تجسم خود جرم است و چيزی جدا از آن نيست . ( عذاب‏
اخروی ) .

تنبيه و عبرت

نوع اول مجازات همان كيفرها و مقررات جزائی است كه در جوامع بشری به‏
وسيله مقننين الهی يا غير الهی وضع گرديده است . فايده اينگونه مجازاتها
دو چيز است ، يكی جلوگيری از تكرار جرم به وسيله خود مجرم يا ديگران از
طريق رعبی كه كيفر دادن ايجاد می‏كند ، و به همين جهت می‏توان اين نوع از
مجازات را " تنبيه " ناميد . فايده ديگر ، تشفی و تسلی خاطر ستمديده‏
است و اين در مواردی است كه از

پاورقی :
. 1 سبأ / . 5

201