اين سوره بالحنی پر از عطوفت ، خاطر شريف رسول اكرم ( صلی الله عليه‏
و آله و سلم ) را كه گويی از ناملايمات آزرده گشته بود نوازش می‏دهد ،
گوشزد می‏كند كه چگونه خدا بار سنگين وی را از دوشش برداشته و سختيش را
مبدل به آسانی كرده است ، آنگاه به شيوه علوم تجربی از يك جريان واقع‏
شده و مشهود استنتاج كرده می‏گويد : " پس ، با سختی آسانيی هست " يعنی‏
از اينكه در گذشته باری بر دوش تو بود و ما آن را برداشتيم و نامت را
بلند ساختيم و به تو بردباری و قدرت تحمل داديم ، چنين نتيجه بگير كه :
" حتما با هر سختی آسانيی هست " .
سپس برای تثبيت نتيجه و اطمينان دادن به قطعی بودن آن ، تكرار می‏كند
كه آری : " با سختی آسانيی هست " .
نكته جالب اين است كه بعد از نتيجه گرفتن اين فرمول كلی ، خط مشی‏
آينده را نيز بر همين اساس تعيين می‏فرمايد ، می‏گويد :
" پس وقتی فراغت يافتی ، به كوشش پرداز " .
يعنی چون آسانی در شكم تعب و رنج قرار داده شده است ، پس هر وقت‏
فراغت يافتی خود را مجددا به زحمت بينداز و كوشش را از سر بگير .
اين خصوصيت ، مربوط به موجودات زنده ، بالاخص انسان است كه سختيها و
گرفتاريها مقدمه كمالها و پيشرفتهاست . ضربه‏ها ، جمادات را نابود
می‏سازد و از قدرت آنان می‏كاهد ولی موجودات زنده را تحريك می‏كند و
نيرومند می‏سازد .
" بس زيادتها كه اندر نقصها است " .
مصيبتها و شدائد برای تكامل بشر ضرورت دارند . اگر محنتها و رنجها
نباشد بشر تباه می‏گردد . قرآن كريم می‏فرمايد :
« لقد خلقنا الانسان فی كبد »( 1 ) .
" همانا انسان را در رنج و سختی آفرينش داده‏ايم " .
آدمی بايد مشقتها تحمل كند و سختيها بكشد تا هستی لايق خود را بيابد .
تضاد و كشمكش ، شلاق تكامل است . موجودات زنده با اين شلاق راه خود را
به سوی كمال می‏پيمايند . اين قانون ، در جهان نباتات ، حيوانات و
بالاخص انسان صادق است .

پاورقی :
. 1 بلد / . 4

152