قانون چيست ؟ از آنچه تا كنون گفته شد دانستيم كه پديدههای جهان ، محكوم يك سلسلهقوانين ثابت و سنتهای لا يتغير الهی میباشند ، و به تعبير ديگر ، خدا درجهان ، شيوههای معينی دارد كه گردش كارها را هرگز بيرون از آن شيوههاانجام نمیدهد . اكنون بنگريم قانون چيست ؟ و سنت به چه معنی است ؟ آيا سنت و قانونالهی از نوع قوانين موضوعه است و از قبيل تعهدات و قراردادهای اجتماعیو التزامات ذهنی است ؟ يا آنكه مخلوق خاصی است كه خدا او را آفريدهاست ؟ يا هيچيك از اين دو تعبير درباره سنت و قانون الهی صحيح نيست ؟و در هر صورت آيا ممكن است خدا سنت خود را نيافريند يا قرار ندهد ؟چرا تغيير قانون و سنت خدا غير ممكن است ؟ در پاسخ میگوييم : سنت و قانون ، چيزی نيست كه آفرينش خاص و خلقتجداگانه ای به آن تعلق بگيرد . قانون ، يك مفهوم كلی و انتزاع ذهنی استو در خارج به شكل كليت و قانون بودن وجود ندارد . آنچه در خارج وجوددارد همان نظام علت و معلول و درجات و مراتب وجود است كه در ذهن ماتجريد میيابد و انتزاع میشود و به صورت " قانون " منعكس میگردد .هستی درجاتی دارد و هر درجه آن موقعيت ثابت و مشخصی دارد . تصور نداردكه علتی موقعيت خاص خود را به ديگری بسپارد و يا معلولی از جای خود نقلمكان كند ، و همين حقيقت است كه اينگونه تعبير میشود : جهان قانون دارد. پس قانون آفرينش ، يك قرارداد و اعتبار نيست ، زيرا از چگونگی هستیاشياء انتزاع شده است ، و به همين دليل ، تبديل و تغيير برای آن نيزمحال است .استثناها آيا قوانين آفرينش ، استثناء پذير است ؟ آيا معجزهها و كارهای خارقالعاده ، نقض سنت خدا است ؟ پاسخ در هر دو مورد ، منفی است . نه قوانين آفرينش استثناء پذير استو نه كارهای خارق العاده استثناء در قوانين آفرينش است . اگر تغييراتی در سنتهای جهان مشاهده میشود آن تغييرها معلول تغييرشرايط است و بديهی است كه هر سنتی در شرايط خاص جاری است و با تغييرشرايط ، |