تفكيك ناپذيرند . به قول حافظ ، " چراغ مصطفوی " و " شرار بولهبی "با يكديگر توأمند : در اين چمن ، گل بی خار كس نچيد ، آری چراغ مصطفوی با شرار بولهبیاست و هم او به اصل تجزيه ناپذيری اجزاء جهان اشاره میكند آنجا كه میگويد :
در كارخانه عشق از كفر ناگزير است |
آتش كه را بسوزد گر بولهب نباشد |
نظام كل
تا اينجا سخن از ارتباط و پيوستگی اشياء در وجود و هستی ، و تجزيهناپذيری جهان بود . صرف نظر از اين جهت ، مطلب ديگری را بايد در نظرگرفت ، و آن اينكه اشياء از نظر خوبی و بدی اگر تنها و منفرد و مستقل ازاشياء ديگر در نظر گرفته شوند يك حكم دارند و اگر جزء يك نظام و بهعنوان عضوی از اندام در نظر گرفته شوند حكم ديگری پيدا میكنند كه احياناضد حكم اولی است . بديهی است كه همانطور كه اشياء منفرد واقعی اگر بهصورت نظام فرض شوند ، وجود واقعی شان انفرادی است و وجود عضوی واندامی و ارگانيك شان اعتباری است ، اگر اشيائی كه واقعا و تكوينا جزءو عضو يك نظامند ، به صورت منفرد در نظر گرفته شوند ، وجود واقعی شانوجود عضوی و اندامی و ارگانيك است و وجود انفرادی شان ، وجود اعتباری .اكنون میگوييم : اگر بطور منفرد از ما بپرسند كه آيا خط راست بهتر است يا خط كج ؟ممكن است بگوييم خط راست بهتر از خط كج است . ولی اگر خط مورد سؤال ،جزئی از يك مجموعه باشد ، بايد در قضاوت خود ، توازن مجموعه را در نظربگيريم . در يك مجموعه بطور مطلق نه خط مستقيم پسنديده است و نه خطمنحنی ، چنانكه در چهره ، خوب است " ابرو " منحنی باشد و بينی كشيدهو مستقيم ، خوب است دندان سفيد باشد و مردمك چشم مشكی يا زاغ . درستگفته آنكه گفته است :
" ابروی كج ار راست بدی كج بودی " . |
در يك مجموعه ، هر جزء ، موقعيت خاصی دارد كه بر حسب آن ، كيفيتخاصی برازنده اوست :
" از شير حمله خوش بود و از غزال رم " . |
در يك تابلوی نقاشی حتما بايد سايه روشن های گوناگون و رنگ آميزی های