در اينجا نكتهای هست : جهان دنيا ، جهان طبيعت و ماده است ، جهانعلل و اسباب است ، علل و اسباب دنيوی با هم در تزاحم و جنگند ، در ايندنيا " قسر " هم وجود دارد ، لهذا كسی كه هدفش دنيا باشد ، تضمينیندارد كه صد در صد به مقصود برسد . تعبيری كه قرآن كريم برای تفهيم ايننكته انتخاب فرموده اين است : " هر قدر بخواهيم ، به هر كس بخواهيم میدهيم " . ولی آنكس كه در نظام روحی خودش هدف عالی تری دارد و دل به هدفهایكوچك نقد نداده است و به سوی هدف الهی گام برمیدارد و با ايمان جلومیرود ، البته وی به هدف خواهد رسيد زيرا خداوند ارجگزار است ، كارنيكی را كه تقديم او گردد میپذيرد و مزد میدهد . در اينجا سعی و كوشش هم شرط شده است زيرا محال است كه كسی بیگامبرداشتن ، راهپيمايی كند و به هدف برسد . سپس در آيه بعد میفرمايد : « كلا نمد هؤلاء و هؤلاء من عطاء ربك ، و ما كان عطاء ربك محظورا »(1)." ما همه را ، هم اين گروه را و هم آن گروه را ، از فيض پروردگارتمدد میكنيم ، فيض پروردگار تو از كسی دريغ نشده است " . يعنی ما فياض علی الاطلاقيم و جهان را مستعد فعاليت ساختهايم ، هر كسیهر تخمی كه بپاشد آن را به ثمر میرسانيم ، هر كس كه به سوی هدفی رهسپاراست او را به هدفش میرسانيم . حكمای الهی میگويند : واجب الوجود بالذات واجب من جميع الجهات والحيثيات است ، لهذا واجب الفياضيه است ، از اين رو هر كس طالب هرچه باشد ، خدا او را مدد میكند . چنين نيست كه اگر كسی طالب دنيا باشدخدا بفرمايد تو گمراه هستی و بر خلاف ارشاد و هدايت ما عمل كردهای پسما تو را تأييد نمیكنيم . نه ، چنين نيست ، دنيا طلب هم در دنيا طلبیخويش در حدودی كه اين سرای اسباب و علل و تمانع و تزاحم امكان میدهدمورد تأييد و حمايت الهی است و از بذل و بخشش بيدريغ او بهرهمندمیگردد . به عبارت ديگر : جهان ، سرزمين مستعد و مناسبی است برای كاشتن وروييدن و رشد كردن و درو كردن ، بستگی دارد به اينكه انسان چه بذری برایرشد و پرورش پاورقی : . 1 اسراء / . 20 |