در اين جهان بين مردم برقرار است در آن جهان صورت عينی و ملكوتی پيدا
می‏كنند . زمانی كه يك انسان سبب هدايت انسانی ديگر می‏شود رابطه رهبری‏
و پيروی در ميان آنان در رستاخيز به صورت عينی در می‏آيد و " هادی " به‏
صورت پيشوا و امام ، و " هدايت يافته " به صورت پيرو و مأموم ظاهر
می‏گردد . در مورد گمراه ساختن و اغواء هم همينطور است .
قرآن كريم می‏فرمايد :
« يوم ندعوا كل اناس بامامهم »( 1 ) .
" روزی كه هر مردمی را با پيشوای ايشان می‏خوانيم " .
يعنی هر كسی با پيشوای خودش ، يعنی با همان كس كه عملا الگوی او و
الهامبخش او بوده است ، محشور می‏گردد .
درباره تجسم پيشوايی فرعون نسبت به قوم خود در آخرت ، می‏فرمايد :
« يقدم قومه يوم القيمة فاوردهم النار »( 2 ) .
" فرعون پيشاپيش اتباع و پيروانش حركت می‏كند ، پس در آتش واردشان‏
می‏سازد " .
فرعون كه در اين جهان ، گمراه و پيشوای گمراهان بوده ، و گمراهان ديگر
قومش گام جای گام او می‏گذاشتند ، در آن جهان نيز به صورت قائد و امام‏
آنان مجسم می‏شود . فرعون ، شفيع و واسطه قوم خود می‏باشد هم در دنيا و هم‏
در آخرت ، شفيعی است كه در دنيا موجب گناهان و ضلالتها بوده است و در
آخرت واسطه رسانيدن به دوزخ و آتش . شفيع و واسطه بودن او در بردن قوم‏
به دوزخ در جهان آخرت ، همانا تجسم واسطه بودن او در جهان دنيا در
گمراهی قومش است .
نكته جالب در تعبير قرآن اين است كه می‏فرمايد فرعون قوم خود را در آن‏
جهان وارد دوزخ می‏سازد . قرآن با اين تعبير خود تجسم تأثير فرعون را در
گمراهی پيروانش گوشزد می‏كند و می‏گويد همانطور كه در دنيا فرعون آنها را
وارد گمراهی كرد ، در آخرت آنها را وارد دوزخ می‏كند ، بلكه وارد كردن‏
آنها به دوزخ در آن جهان عينا ظهور و تجسم وارد كردن آنها در گمراهی در
اين جهان است .

پاورقی :
. 1 اسراء / . 71
. 2 هود / . 98

227