چيزی استاتيك برسد " . بعد میگويد : تكامل را شما در همه جای دنيامیتوانيد به چشم ببينيد ( 1 ) . اولا ، اينكه رسيدن انسان به كمال مطلق ممكن است يا ناممكن اساسا طرحشغلط است . آيا بحث در اين است كه انسان به كمال مطلق میرسد يا نه ؟كمال مطلق را در مقابل كمال نسبی قرار داده است ، ولی آنچه كه مقابلكمال مطلق است كمال محدود است چون در كمال محدود نسبيت معنی دارد يعنیيك كمال محدود نسبت به درجه پايينتر از خودش كمال است و نسبت بهدرجه بالاتر از خودش نقص است ، و اين از آنجاست كه كمال روی حسابهایما ، يك مفهوم مشكك است ، كمال آنجا كه امر واقعی باشد به وجود برمیگردد و همين جوری كه حقيقت وجود يك امر مشكك است و حقيقت مشككيعنی ما به الاشتراك با ما به الامتياز مراتبش يك چيز است ، كمال چنينحقيقتی است ، پس بنابراين ، كمال بودن كمال نسبی است و جز كمال مطلقكه ذات پروردگار باشد ، هر كمالی را كه در نظر بگيريم نسبت به مادونخودش كمال است و نسبت به مافوق نقص . اينجا ، صحبت در اين نيست كهآيا انسان به كمال مطلق ( به مفهوم فلسفيش ) میرسد يا نمی رسد ، بلكهبايد مسئله را به اين شكل طرح كرد كه آيا انسان آخرين حد كمال ممكن دارديا ندارد ؟ يعنی كمال انسان كه كمال نسبی است آيا لايتناهی است ، ياآخرين حد ممكن دارد ؟ راجع به حضرت خاتم الانبياء ( ص ) اين مسئله مطرحاست ، محيی الدين تعبيری راجع به ايشان دارد كه میگويد " نهاية السيرالكمالی " و در معنای خاتميت هم او میگويد : " الخاتم من ختم المراتبباسرها " به هر حال مسئله بايد به اين شكل طرح شود كه آيا انسان آخرين حد كمالممكن دارد كه وقتی به آن حد برسد ديگر برای انسان كمال بالاتر از آن فرضنمی شود و بالاتر از آن وجوب وجود است ( 2 ) يا نه ! انسان هرچه كه برودباز هم راه برای او باز است . در شرح صحيفه سيد عليخان اين مسئله را طرحكرده است كه آيا صلوات بر پيغمبر ( ص ) برای ايشان اثری دارد يا نه :فقط برای ما مفيد است و برای ايشان كه فوق حد نصاب است اثری ندارد ؟عدهای آيه " « يا اهل يثرب لا مقام لكم » " را به يثرب انسانيتتأويل می كنند و میگويند ، انسان حد نهائی ندارد ، آخرين حد كمال ممكنندارد و رسول اكرم ( ص ) هم هميشه در حال تكامل هستند . از اين اشكال كه بگذريم اين حرف كه میگويند " آنچه به زندگی انسانارزش میبخشد تكامل است نه كمال " نيز حرف نادرستی است ! ( 3 )در حركات اشتدادی ، هر مرتبهای نسبت به مرتبه قبلی كمال است و نسبتبه مرتبه بعد نقص ، يعنی خود كمال هويت تدريجی دارد ، اينها خيال كردندكمال يك مفهوم استاتيك پاورقی : 1 - جدال با مدعی - چاپ اول - ص 53 و . 54
3 - در درس اسفار هم اين بحث را راجع به حركات افلاك مطرح كردهايمكه آيا به كمالی میرسد يا نمی رسد . |