فهرست مطالب
متن خطبه چهل و پنجم 3
ترجمه خطبه چهل و پنجم 4
تفسير عمومى خطبه چهل و پنجم 5
الحمد للَّه غير مقنوط من رحمته و لا مخلو من نعمته و لا مايوس من مغفرته و لا مستنكف عن عبادته . الذى لا تبرح منه رحمة و لا تفقد له نعمة 5
رحمتش بيكران و نعمتش بيشمار و مغفرتش مورد اميد و عبادتش شايسته مطلق 5
كلمات مشتق از ماده رحمت در قرآن كريم
كلمات مشتق از ماده و عفو و بخشايش و محبت در قرآن كريم 7
رحمت واسعه و رحمت مقرر 8
يأس از رحمت خداوندى از صفات كفر و ضلالت است 9
تكبر و سرپيچى از پرستش خداوندى و ارتباط با مقام الهى 10
صور سه گانه سرپيچى از فرامين الهى 11
و الدنيا دار منى لها الفناء و لا هلها منها الجلاء و هى حلوة خضراء و قد عجلت للطالب و التبست بقلب الناظر 12
آنچه آمده است رفتنى است 13
اشعار ابو العلاء معرى در زوال و فناى دنيا 14
بعضى از رباعيات منسوب به خيام 17
با اينكه دنيا گذران است و مرگ هر لحظه نزديكتر ميشود هم دنيا زيبا و فريبا است و هم زندگى شيرين 18
فارتحلوا منها با حسن ما بحضرتكم من الزاد و لا تسئلوا فيها فوق الكفاف و لا تطلبوا منها اكثر من البلاغ 24
قناعت بحد كفاف در معيشت از شرايط ضرورى « حيات معقول » است 24
آياتى در مذمت اسراف 26
رواياتى از پيامبر اكرم 27
متن خطبه چهل و ششم 29
[ 330 ]
ترجمه خطبه چهل و ششم 30
تفسير عمومى خطبه چهل و ششم 31
اللهم انى اعوذ بك من وعثاء السفر و كابة المنقلب و سوء المنظر فى الاهل و المال و الولد 31
نيايش در هنگام تصميم به سفر و آغاز آن 31
اللهم انت الصاحب فى السفر و انت الخليفة فى الاهل و لا يجمعها غيرك لان المستخلف لا يكون مستصحبا و المستصحب لا يكون مستخلفا 32
فقط خدا است كه هيچ كارى او را از كار ديگر باز نمىدارد 32
غيب گوئى امير المؤمنين در مسير شام درباره داستان كربلا 33
مشورت امير المؤمنين با سران سپاه خود 34
تماشائى عبرت انگيز بر طاق كسرى 37
قصيده معروف ( ايوان كسرى ) خاقانى شيروانى 38
با دست افشانى و پايكوبى در تعظيم زمامداران شرافت انسانى خود را مختلف مسازيد 42
راهب دير نشين على را درك مىكند و همراه او تا شهادت پيش ميرود 43
شما جنگ را به ناحق آغاز نكنيد وقايع مسير حركت امير المؤمنين بسوى صفين 45
متن خطبه چهل و هفتم 49
ترجمه خطبه چهل و هفتم 49
تفسير عمومى خطبه چهل و هفتم 50
كانى بك يا كوفة تمدين مد الاديم العكاظى و تعركين بالنوازل و تركبين بالزلازل و انى لا علم انه ما اراد بك جبار سوء الا ابتلاء اللَّه بشاغل و رماه بقاتل 50
سوق ( بازار ) عكاظ 50
مختصرى از تاريخ كوفه و حكام آن 51
متن خطبه چهل و هشتم 53
ترجمه خطبه چهل و هشتم در موقع حركت از كوفه به صفين 54
تفسير عمومى خطبه چهل و هشتم 55
الحمد للّه كلما و قب ليل و غسق و الحمد للَّه كلما لاح نجم و خفق 55
حمد و سپاس بندگان براى ابد از آن اوست
و الحمد للّه غير مفقود الانعام و لا مكافأ الإفضال 57
اشعار ناصر خسرو 57
احسان و بخشش و كرامت خداوندى در مجراى معامله قرار نمىگيرد 58
اما بعد ، فقد بعثت مقدمتى و امر تهم بلزوم هذا الملطاط حتى يأتيهم امرى و قد رأيت ان اقطع هذه النطفة الى شرذمة منكم ، موطنين اكناف دجلة فانهضهم
[ 331 ]
معكم الى عدوكم و اجعلهم من امداد القوة لكم 59
متن خطبه چهل و نهم 61
ترجمه خطبه چهل و نهم 62
تفسير عمومى خطبه چهل و نهم 63
الحمد للَّه الذى بطن خفيات الامور 63
براى ذات اقدس ربوبى هيچ پوشيدهاى وجود ندارد 63
نظريات فلاسفه و متكلمين درباره علم خداوندى 63
آيات مربوط به علم خداوندى گروه يكم تا سوم 64
نظريه دوم 66
نظريه سوم 67
نظريه چهارم 68
نظريه پنجم ششم 69
نظريه هفتم 70
نظريه هشتم 71
نظريه نهم 72
و دلت عليه اعلام الظهور 73
همه كاينات علامات آشكار وجود خداوندى هستند 73
عوامل سه گانه محدوديت دانشهاى بشرى 74
و امتنع على عين البصير ، فلا عين من لم يره ينكره و لا قلب من اثبته يبصره 77
آنكس كه با حواس طبيعى ، خدا را نديده است نمىتواند وجود او را منكر شود ،
چنانكه اعتقاد بوجود او نيازى به ارتباط حواس طبيعى با او ندارد 77
حقيقت نظم كه با حواس ديده نمىشود 78
وضع حواس در برابر نمود و پديدهها 79
سبق فى العلو فلا شيئى اعلى منه و قرب فى الدنو فلا شيئى اقرب منه فلا استعلاؤه باعده عن شيئى من خلقه و لا قربه ساواهم فى المكان به 81
لم يطلع العقول على تحديد صفته و لم يحجبها عن واجب معرفته . فهو الذى تشهد له اعلام الوجود على اقرار قلب ذى الحجود ، تعالى اللّه عما يقوله المشبهون به و الجاهدون له علوا كبيرا 82
عقول بشرى محدودتر از آن است كه بتواند صفات خداوندى را براى شناخت خود محدود سازد 82
خداوند مردم را از بدست آوردن معرفت لازم درباره خويش محجوب نساخته است 85
حجابهائى كه ما انسانها را از ارتباط و شناخت بديهى خداوند محروم مينمايد 87
خطا در فهم قانون ( عليت ) اين قانون را بشكل حجاب ضخيم در ميآورد 89
[ 332 ]
عليت از ديدگاه قرآن 91
آيات مربوط به مبحث بالا 91
فرازهائى از دعاى عرفه امام حسين ( ع ) در شناخت پروردگار 93
توضيح مسأله علل و عوامل مادى و بحث علت فاعلى 94
سبب علتها و سببها از ديد مولوى 95
درباره شناخت ( عليت ) هنوز تحت تأثير درك و فهم دوران كودكى خود هستيم 95
حكم عقل نظرى درباره ( عليت ) تنگ نظرانه است 97
اين اصطلاح علت اولى و علت العلل را درباره خدا از كجا آوردهايد ؟
[ 98 ]
با تولد دوم گام بر ما فوق ( عليت ) معمولى ميگذاريم 99
جريان قانون ( عليت ) براى تكاپو است 100
فرقههاى ( مشبهه ) چه ميگويند ؟ 102
متن خطبه پنجاهم 105
ترجمه خطبه پنجاهم 106
تفسير عمومى خطبه پنجاهم 107
انما بدء وقوع الفتن اهواء تتبع و احكام تبتدع ، يخالف فيها كتاب اللّه ، و يتولى عليها رجال رجالا على غير دين اللّه 107
نخستين عوامل بدعتها و نتايج آنها 107
فلو ان الباطل خلص من مزاج الحق لم يخف على المرتادين . و لو ان الحق خلص من لبس الباطل انقطعت عنه السن المعاندين . و لكن يوخذ من هذا ضغث و من هذا ضغث فيمزجان . فهنا لك يستولى الشيطان على اوليائه و ينجوا « الذين سبقت لهم من اللّه الحسنى » 108
اساسىترين مبناى فريبكارى يكهتازان تنازع در بقاء در آميختن حق با باطل است 109
داستان فريبكارى حق ببازى گرفتگان از زبان مولوى 110
ضرورت حياتى تعليم و تربيت براى تفكيك حق از باطل 112
نقل جملهاى از اريش فروم 113
متن خطبه پنجاه و يكم 115
ترجمه خطبه پنجاه و يكم 115
تفسير عمومى خطبه پنجاه و يكم 115
قد استطعموكم القتال ، فاقروا على مذلة ، و تأخير محلة او رووا السيوف من الدماء ترووا من الماء 116
اگر آب حيات ميخواهيد ، نخست جانوران ضد حيات را كه آبرا بر روى شما بستهاند از پاى درآوريد 116
فالموت فى حياتكم مقهورين و الحياة من موتكم قاهرين 118
[ 333 ]
مرگ در زندگى و زندگى در مرگ 118
الا و ان معاويه قادلمة من الغواة و عمس عليهم الخبر حتى جعلوا نحورهم اغراض المنية 120
اين قدرت محوران با هر وسيله ممكن نخست مغز و روان ساده لوحان را دست كارى مىكنند و سپس رگ بىخبرى آنان را بدست گرفته و مقاصد شوم خود را بآنان تلقين مينمايند 120
تحريف قضا و قدر الهى 121
( من ) از ديد اريك فروم 124
من همانم كه شما ميخواهيد اما خودم چطور ؟
[ 124 ]
دست كارى در مغز و روان چگونه صورت ميگيرد ؟ 125
متن خطبه پنجاه و دوم 128
ترجمه خطبه پنجاه و دوم 129
تفسير عمومى خطبه پنجاه و دوم 130
الاوان الدنيا قد تصرمت و آذنت بانقضاء و تنكر معروفها و ادبرت حذاء فهى تحفز بالفناء سكانها و تحدوا بالموت جيرانها 130
تكيه بر دنيا ناشى از پندار ثبات و دوام آن است 130
بيان مسائلى درباره مرگ 132
و قد امر فيها ما كان حلوا و كدر منها ما كان صفوا 133
ديدگان واقع بين ميخواهد كه شيرينىهاى اين دنيا را تلخ و صافىهاى آنرا تيره و آلوده به بيند 133
فلم يبق منها الا سملة كسملة الادواة او جرعة كجرعة المقلة لو تمززها الصديان لم ينقع 134
فازمعوا عباد اللّه الرحيل عن هذه الدار المقدور على اهلها الزوال و لا يغلبنكم فيها الامل و لا يطولن عليكم فيها الامد 135
كسى كه ميداند لحظات عمر او در گذر است ، گذشتن عمر را آگاهانه توجيه مينمايد 135
فو اللّه لو حننتم حنين الوله العجال و دعوتم بهديل الحمام و جأرتم جؤار متبتلى الرهبان و خرجتم الى اللّه من الاموال و الاولاد التماس القربة اليه فى ارتفاع درجة عنده او غفران سيئة احصتها كتبه و حفظتها رسله لكان قليلا فيما ارجو لكم من ثوابه و اخاف عليكم من عقابه 136
آنچه كه در پشت پرده در انتظار فرزندان آدم است بالاتر از آن است كه قابل تصور باشد 137
نقل عباراتى از راسل از مفهوم نسبيت و عرفان و منطق 138
نقد عبارات راسل 140
مطالب قابل توجه در مناظره كاپلستون راسل 141
[ 334 ]
نقل عبارت پلانك 145
آينده فوقالعاده با اهميت ، در انتظار انسانها 145
و اللّه لو انماثت قلوبكم انمياثا وسالت عيونكم من رغبة اليه او رهبة منه دماثم عمرتم فى الدنيا ما الدنيا باقية ما جزت اعمالكم عنكم و لو لم تبقوا شيئا من جهدكم انعمه عليكم العظام و هداه اياكم للايمان 149
متن خطبه پنجاه و سوم 151
ترجمه خطبه پنجاه و سوم 151
تفسير عمومى خطبه پنجاه و سوم 152
و من تمام الاضحية 152
بحثى مختصر در حكمت قربانى 152
متن خطبه پنجاه و چهارم 155
ترجمه خطبه پنجاه و چهارم 156
تفسير عمومى خطبه پنجاه و چهارم 157
فتداكوا على تداك الابل الهيم يوم وردها و قد ارسلها راعيها و خلعت مثانيها ،
حتى ظننت انهم قاتلى او بعضهم قاتل بعض لدى 157
با چنين بيعتى كه مردم با من كردند ، چگونه مىتوانم در چنين مسأله حياتى اجتماعى سستى بورزم . عوامل اصرار على ( ع ) در دفاع از زمامدارى 158
و قد قلبت هذا الامر بطنه و ظهره حتى منعنى النوم فما وجدتنى يسعنى الاقتالهم او الجحود بما جاء به محمد ( ص ) فكانت معالجة القتال اهون على من معالجة العقاب و موتات الدنيا اهون على من موتات الاخرة 159
متن خطبه پنجاه و پنجم 160
ترجمه خطبه پنجاه و پنجم 160
تفسير عمومى خطبه پنجاه و پنجم 161
و اما قولكم : اكل ذلك كراهية الموت ؟ فو اللّه ما ابالى دخلت الى الموت او خرج الموت الى 161
انگيزه امير المؤمنين ( ع ) در بتأخير انداختن جنگ و نگاهى به جريانات پيش از شروع جنگ صفين ادعاها و استدلالهاى طرفين 164
تحليلى مختصر در مورد ادعاها و استدلالهاى طرفين 166
دنباله گفتار ابن ابى الحديد در مسأله مطروحه 170
نقل گفتار نصر بن مزاحم در مسأله مطروحه 172
تحليل مسائل مطروحه معاويه 173
[ 335 ]
و اما قولكم شكا فى اهل الشام فو اللّه ما دفعت الحرب يوما الا و انا اطمع ان تلحق بى طائفة فتهتدى بى و تعشو الى ضوئى و ذلك احب الى من ان اقتلها على ضلالها و ان كانت تبوء بآثامها 173
انسان كشى هرگز دير نمىشود ، اين است اصل اساسى حيات ، باميد آنكه دشمنان فريب خورده بخود بيايند و از گمراهى پشيمان شوند ، تا بتوانم جنگ را بتأخير مياندازم 174
متن خطبه پنجاه و ششم 177
ترجمه خطبه پنجاه و ششم 178
تفسير عمومى خطبه پنجاه و ششم 179
و لقد كنا مع رسول اللّه ( ص ) نقتل آبائنا و ابنائنا و اخواننا و اعمامنا ، ما يزيدنا ذلك الا ايمانا و تسليما و مضيا على اللقم و صبرا على مضض الالم وجدا فى جهاد العدو 179
اتحاد و پيوستگى انسانها بيكديگر فقط با اتحاد در هدف اعلاى حيات تحقق مييابد 180
و لقد كان الرجل منا و الا خرمن عدونا يتصاولان تصاول الفحلين ، يتخالسان انفسهما ايهما يسقى صاحبه كاس المنون . فمرة لنا من عدونا و مرة لعدونا منا ،
فلما رأى اللّه صدقنا انزل بعدونا الكبت و انزل علينا النصر حتى استقر الاسلام ملقيا جرأنه و متبوئا اوطانه 182
جان بر كف ، خود باخته به هدف اعلاى حيات و با قلب مالامال از خلوص ، اسلام را استقرار داديم اين هم يك تصور بىاساس است ، كه اسلام با شمشير پيروز شده است 183
اخلاص عالىترين كيفيت رابطه ميان انسان و حقيقتى كه مطلوب ذاتى تلقى شده است 185
مفهوم اخلاص قسم يكم دوم 186
مختصات اخلاق ارزشى 187
نقل فرازى از خطبه اول نهج البلاغه در اخلاص 190
تقسيم واقعيات و حقايق جهان در اخلاص ارزشى 191
تعريف اخلاص در ارزش ذاتى و وسيلهاى 192
تعريف اخلاص در رشد روحى درون ذاتى و برون ذاتى 194
حقيقت مطلوب ذاتى كه مورد اخلاص قرار مىگيرد ، بايد پاسخگوى آن مطلق در متن طبيعت باشد كه جان ناميده مىشود 195
توضيحى درباره آيات مربوط به اخلاص 195
نظرى به بعضى از جملات امير المؤمنين ( ع ) و رواياتى كه درباره اخلاص وارد شده است 201
[ 336 ]
تفسير جملات مطروحه 203
رواياتى ديگر درباره عظمت اخلاص و ارزش آن 207
آياتى درباره مخلصين 209
اخلاص در انديشه ، گفتار ، عمل عامل لاروبى چشمهسارهاى درونى است 211
نقل عبارت ولز از ( شهر كوران ) 212
روايتى از پيامبر اكرم و بقيه بحث اخلاص 213
تقسيم بشريت به سه گروه در بحث بالا 216
و لعمرى لو كنا ناتى ما اتيتم ما قام للدين عمود و لا اخضر للايمان عود و ايم اللَّه لتحتلبنها دما و لتتبعنها ندما 217
با اين بىتفاوتىها و سست عنصريها هيچ كارى از شما ساخته نخواهد گشت 217
عوامل سهگانه وصول به هدف در زمان پيامبر اكرم 217
متن خطبه پنجاه و هفتم 221
ترجمه خطبه پنجاه و هفتم 221
تفسير عمومى خطبه پنجاه و هفتم 222
اما انه سيظهر عليكم بعدى رجل رحب البلعوم مندحق البطن ياكل ما يجد و يطلب ما لا يجد ، فاقتلوه و لن تقتلوه 222
اين مرد گشاد گلو و شكم بر آمده كيست ؟ 222
آنجا كه عاشق خوردن و خوابيدن ميخواهد زمام امور جامعه انسانها را بدست بگيرد و بر كاروان عشاق حق و حقيقت تكليف معين كند
[ 225 ]
بيان سخنى از نامه چهل و پنجم 226
بحث اصول و كلام در امر به موضوعى كه به آن عمل نمىشود 229
الا و انه سيأمركم بسبى و البرائة منى ، فاما السب فسبونى ، فانه لى زكاة و لكم نجاة و اما البرائة فلا تتبرؤا منى فانى ولدت على الفطرة و سبقت الى الايمان و الهجرة 230
متن خطبه پنجاه و هشتم 231
ترجمه خطبه پنجاه و هشتم 232
تفسير عمومى خطبه پنجاه و هشتم 233
اصابكم حاصب و لا بقى منكم آثر ، ابعد ايمانى باللّه و جهادى مع رسول اللّه ( ص ) اشهد على نفسى بالكفر لقد ضللت اذا و ما انا من المهتدين 233
نفرين بر نادان شقى كه لجاجت را هم بر جهل و شقاوتش افزوده است 234
آيا كسى كه مىگويد : على بن ابيطالب كافر شده است ، و بايد توبه كند مستحق نفرين و هلاكت نيست ؟ 235
[ 337 ]
سخنان پيامبر اكرم درباره على ( ع ) 236
فاوبوا شرماب و ارجعوا على اثر الاعقاب . اما انكم ستلقون بعدى ذلا شاملا و سيفا قاطعا و اثرة يتخذها الظالمون فيكم سنة 237
توضيح بيان بالا 237
متن خطبه پنجاه و نهم 241
ترجمه خطبه پنجاه و نهم 241
تفسير عمومى خطبه پنجاه و نهم 232
اطلاع امير المؤمنين ( ع ) از غيب و ابراز آن و اينكه منبع علم غيب آنحضرت پيامبر اكرم بوده است 242
مقدمهاى براى تفسير علم غيب 243
آيات مربوط به علم غيب در انحصار خداوند 245
نمونههائى از طرق غير معمولى كه واقعيات پشت پرده را قابل وصول ميسازد 248
علم غيبى كه پيامبران يا ائمه معصومين ( ع ) دارند ، علم فعلى مطلق نبوده و علم انفعالى است 249
مواردى كه امير المؤمنين ( ع ) در نهج البلاغه از غيب اطلاع داده است موضوع يكم 251
نوع دوم 253
يكم بصره در آب غرق خواهد گشت 253
دوم موقعيت فعلى من و حوادث امروز بمن خبر داده شده بود 253
سوم حوادث بسيار تند بسراغ كوفه خواهد آمد 254
چهارم پيشگوئى درباره معاويه 255
پنجم پيشگوئى درباره خوارج 255
ششم پيشگوئى درباره خوارج 256
هفتم پيشگوئى درباره مروان الحكم 256
هشتم پيشگوئى درباره بنىاميه 257
نهم پيشگوئى درباره عبد الملك بن مروان 257
دهم پيشگوئى درباره بصره 258
يازدهم پيشگوئى درباره آينده 258
دوازدهم پيشگوئى درباره على بن محمد ورزينى 259
سيزدهم پيشگوئى درباره مغول 260
چهاردهم پيشگوئى درباره حضرت مهدى ( ع ) 261
پانزدهم پيشگوئى درباره آينده 261
[ 338 ]
متن خطبه شصتم 262
ترجمه خطبه شصتم 262
متن خطبه شصت و يكم 263
ترجمه خطبه شصت و يكم 263
تفسير عمومى خطبه شصت و يكم 264
لا تقاتلوا الخوارج بعدى 264
با نيت حق در باطل افتادن غير از افتادن در باطل با نيت باطل است 264
متن خطبه شصت و دوم 269
ترجمه خطبه شصت و دوم 269
تفسير عمومى خطبه شصت و دوم 270
و ان على من اللّه جنة حصينة 270
زندگى و مرگ پيرو قانون الهى است 270
آيات درباره مرگ 271
متن خطبه شصت و سوم 272
ترجمه خطبه شصت و سوم 273
تفسير عمومى خطبه شصت و سوم
الا ان الدنيا دار لا يسلم منها الا فيها و لا ينجى بشئى كان لها 274
از خواص و نتايج گناهان و فتنهها و شرور زندگانى اين دنيا فقط در خود همين دنيا ميتوان در امان بود . توقع رهائى از مختصات زندگى دنيوى همان مقدار نابجا است كه توقع در آب افتادن و خيس نشدن بيان مولوى در بعد روحانى انسان 277
ابتلى الناس بها فتنه ، فما اخذوه منها لها اخرجوا منه و حوسبوا عليه و ما اخذوه منها لغيرها قدموا عليه و اقاموا فيه فانها عند ذوى العقول كفيئى الظل بينا تراه سابغا حتى قلص و زايدا حتى نقص 278
بحثى در اقسام ششگانه زندگى مقدمهاى براى بحث از هدف زندگى از ديد اسلام 278
يكم زندگى ناآگاه و بدون استقلال شخصيت و آزادى و اختيار 279
دوم زندگى دنيوى براى دنياى محض و بعبارت ديگر زندگى مادى براى زندگى مادى 280
سوم زندگى معنوى براى بعد لطيف روح يا براى آخرت محض 282
چهارم زندگى دو عنصرى دنيوى و اخروى كه هر يك مستقلا هدف قرار مىگيرد 284
پنجم زندگى معنوىنما براى زندگى مادى 284
ششم زندگى دنيوى در مسير حيات اخروى كه ( حيات معقول ) ناميده ميشود 286
[ 339 ]
هدف نهائى زندگى از ديدگاه اسلام 291
دلائل ضرورت دريافت هدف نهائى زندگى 294
بايستى بسؤالات از كجا آمدهام ؟ براى چه آمدهام ؟ به كجا ميروم ؟ پاسخ داده شود 295
انواع هدفهاى نهائى كه براى حيات آدمى مطرح شده است يكم 296
نوع دوم هدفهاى مكتبى يكم قدرت 297
دوم انتخاب اصلح 298
سوم لذت 298
چهارم تحصيل رفاه 299
پنجم اومانيسم 299
ششم تجريد روح از علائق مادى 300
هفتم نيروانا 301
هشتم آزادى مطلق 302
نهم هدفى كه اديان الهى منظور داشتهاند 303
آيات مربوط به هدف نهائى زندگى 304
گروه يكم آياتى كه مىگويد خلقت عبث نيست ؟ 304
گروه دوم آياتى كه حق بودن جهان را متذكر ميشود 305
توضيحى درباره حق بودن دستگاه خلقت 305
گروه چهارم آياتى كه هدفدار بودن زندگى را متذكر مىشود 306
گروه پنجم آياتى كه مقصد نهائى را پيشگاه خداوند معرفى مىكند 307
گروه ششم آياتى كه رجوع بسوى خداوند را متذكر مىشود 308
گروه هفتم آيات مربوط به بهشت و دوزخ
گروه هشتم آياتى كه لقاء پروردگار را وعده مىدهد 310
گروه نهم زندگى مادى محض 310
گروه دهم آيات عبادت با اخلاص 311
هدف نهائى زندگى با نظر به ده گروه آيات 312
آيات مربوط به كيفر و پاداش 318
معناى واقعى عبادت 321
تحليل و تفسير عبادت 322
مختصات ( هدف نهائى زندگى ) كه اسلام به عنوان عبادت مطرح نموده است يكم 323
دوم سوم چهارم 324
پنجم ششم 325
هفتم 326
مسأله كار و كوشش براى رهرو هدف نهائى زندگى 326
تعريف هدف نهائى زندگى از ديد اسلام تعريف زندگى هدفدار 327
[ 340 ]
