من همانم كه شما ميخواهيد ، اما خودم چطور ؟
يعنى اين من كه در درون خود احساس ميكنم ، همانست كه شما پس از شستشو و ريشهكن كردن من حقيقى من ، در درون من بوجود آوردهايد ، پس كو آن من حقيقى من ؟ اينگونه شستشوها كه امروزه در جوامع باصطلاح پيشرفته متداول شده است ، خيلى گستردهتر و متنوعتر از روزگاران گذشته است زيرا كه دالان ورود بر مغز و روان مردم دورانهاى گذشته بسيار باريك و محدودتر از امروز بوده است . امروزه از عكس و تصوير گرفته تا توجيه خاص دانشها و هنرها و تبليغات گوناگون و رايج كردن بعضى از اصطلاحات
[ 125 ]
فريبنده و غير ذلك بشكل وسايل مناسب براى شستشوى مغزى و روانى بكار گرفته ميشود . به يك عبارت ديگر از فروم كه باصطلاح خودشان در متمدنترين جوامع دنيا زندگى ميكند ، دقيقا توجه كنيم : « در جوامع سازمان يافته قوى كه با صدها وسيله انسان را زير قدرت خود دارند ، بشر بايد يك بار ديگر شخصيت مستقل خود را بدست بياورد و نفوذ خود را به آن جوامع اعمال كند . جوامع مذكور سعى خواهند كرد انسان را در وضع و موقع بىهويتى كه بسود خودشانست نگهدارند ، آنها از احراز شخصيت فرد بيمناكند ، زيرا جوهر و حقيقت كه جامعهها سعى در خفه كردن آنها دارند ، فقط از اين راه ميتوانند خود را آشكار سازند » 1 ملاحظه ميشود كه گردانندگان جوامع امروزى هويت انسان را چگونه دگرگون نموده و حق و حقيقتى را كه بايستى متن حيات مردم بوده باشد ،
چگونه از درونشان پاك ميكنند . تا آنجا كه فروم ميگويد : « واقعيتهاى كنونى حقيقى نيستند ، بلكه ساخته و پرداخته تبليغات ميباشند » 2
