سوق ( بازار ) عكاظ
« عكاظ نام بازارى بزرگ در ناحيه مكه بود . اين بازار در هر سال يكماه پر ازدحام و هيجان بود و خريد و فروش فراوان در آنجا صورت ميگرفت و اشعار ميخواندند و قبايل عرب و شيوخ و رؤساى آنان در آنجا جمع شده بيكديگر فخر و مباهات ميكردند . اين بيت را ابن ابى الحديد از ابوذؤيب هذلى درباره بازار عكاظ نقل ميكند :
أذا بنى القباب على عكاظ
و قام البيع و اختلف الألوف
( هنگاميكه چادرها و قبهها در بازار عكاظ نصب شد و خريد و فروش بجريان افتاد و هزاران نفر در آن ازدحام و تردد كردند ) و بيشتر كالائى كه در آن بازار مورد معامله قرار ميگرفت ، چرم بوده است » . 1
-----------
( 1 ) شرح ابن ابى الحديد ج 4 ص 198 .
[ 51 ]
بنابر محتواى بعضى روايات از اهل بيت عصمت و طهارت ، كوفه ،
شهريست با ارزش و داراى فضيلت . بنا به نقل ابن ابى الحديد از امير المؤمنين ( ع ) ،
آنحضرت فرموده است : روز قيامت از پشت كوفه ( كه نجف ناميده ميشود ) هفتاد هزار انسان محشور ميشود كه صورت آنان مانند ماه است [ 1 ] . باز فرموده است : كوفه شهر ما ، محل ما و جايگاه شيعه ما است [ 2 ] و از امام صادق ( ع ) اين دعا درباره كوفه نقل شده است : اللّهمّ ارم من رماها و عاد من عاداها ( پروردگارا ، هر كس كه كوفه را نشانهاى براى تخريب قرار بدهد ، او را نشانه نابودى قرار بده و هر كس آنرا دشمن بدارد ، او را دشمن بدار ) .
و امير المؤمنين فرموده است :
اين كوفه خاكى است كه ما را دوست ميدارد و ما هم آنرا دوست مىداريم [ 3 ] .
تواريخ مربوط به كوفه حوادث و وقايع بسيار فراوانى را درباره اين شهر نوشتهاند و همچنين سقوط و متلاشى شدن جباران و خود كامكان زيادى را كه به اين شهر مسلط گشته و بيدادگرى براه انداختهاند ، ثبت كردهاند . از آنجمله بنا به نقل منهاج البراعة در ج 4 ص 266 و 267 از شرح ابو الحسن كيدرى اشخاص زير بر كوفه مسلط و پايان كارشان به پستى و ذلت كشيده است :
1 زياد پدر عبيد اللّه بن زياد ، مردم را در مسجد كوفه جمع كرده و بآنان دستور داد كه على ( ع ) را لعن كنند ، و موقعى كه زياد ميخواست به مسجد حركت كند ، به بيمارى فلج مبتلا شد در شكمش مار ( كرمهاى كشنده ) توليد شد و مرد .
2 عمر بن هبيره كه با بيمارى برص مرد .
[ 1 ] أنّه يحشر من ظهرها يوم القيامة سبعون ألفا وجوههم على صورة القمر .
[ 2 ] هذه مدينتنا و محلّتنا و مقرّ شيعتنا .
[ 3 ] تربة تحبّنا و نحبّهم .
[ 52 ]
3 يوسف پسر عمر بن هبيره كه او هم با بيمارى برص از دنيا رفت .
4 خالد قسرى كه زندانى شد و زندانش بطول انجاميد و از گرسنگى مرد .
5 عبيد اللّه بن زياد كه در جنگ با مختار بن ابو عبيده ثقفى كشته شد .
6 مصعب بن زبير ، او نيز كشته شد .
7 ابو السرايا .
8 يزيد بن مهلب كه با بدترين وضعى كشته شد .
ممكن است كسى توهم كند كه مدح امير المؤمنين عليه السّلام در سخنان فوق درباره كوفه با سرزنشى كه در خطبه 25 درباره كوفه فرموده است ،
ناسازگار ميباشد .
در خطبه 25 چنين آمده است : ما هى إلاّ الكوفة اقبضها و أبسطها ، أن لم تكونى ألاّ انت تهبّ اعاصيرك فقبّحك اللّه . ( براى من جز كوفه نيست كه در سلطه من قرار گرفته ، قبض و بسط آنرا در اختيار دارم ، اگر اى كوفه ، براى من چيزى جز تو نباشد در حاليكه بادهاى برهم زننده در تو ميوزد ، خدا زشتت كناد [ خير را از تو بگيرد ] ) ولى با اندك وقت معلوم ميشود كه ميان اين جملات و سخنان مورد تفسير در مدح كوفه هيچگونه تضاد و ناسازگارى وجود ندارد ، زيرا در اين جملات سرزنش و نفرين امير المؤمنين عليه السّلام مشروط به اين است كه كوفه جايگاه اختلاف آراء و تضاد عقايد باشد كه نظم و صلاح جامعه را مختل بسازد ، يعنى اى كوفه ، اگر فقط تو چنين جايگاهى باشى ، خدا ترا زشت كند و خير را از تو بگيرد .
[ 53 ]
