گروه چهارم آياتى است كه علم غيب را بخداوند نسبت ميدهد ، بدون اختصاص و انحصار
از آنجمله :
1 عالِمُ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ أَنْتَ تَحْكُمُ بَيْنَ عِبادِكَ 3 ( خداوند عالم غيب و شهادت ، تو [ اى خدا ، ] حكم ميكنى ميان بندگانت ) .
2 ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلى عالِمِ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ 4 ( سپس بر ميگرديد بسوى خداوندى كه عالم غيب و شهادت است ) .
چنانكه ملاحظه ميشود گروه سوم از آيات قرآنى علم غيب را در انحصار و اختصاص خداوندى قرار ميدهد . با نظر به اين آيات است كه بعضى از اشخاص نسبت علم غيب به غير خدا را تجويز نميكنند و ميگويند : اين آيات علم غيب را از انسانها هر كسى كه باشد نفى ميكند . پاسخ اين مسئله آيهايست در قرآن مجيد كه صريحا اطلاع از غيب را به غير خدا با اذن خداوندى امكان پذير بيان ميكند .
آيه چنين است :
عالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلى غَيْبِهِ أَحَدا . إِلاَّ مَنِ ارْتَضى مِنْ رَسُولٍ فَإِنَّهُ يَسْلُكُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ رَصَداً 5 ( خداوند عالم غيب است ، و هيچ كسى را به غيب خود مطلع نميسازد ، مگر با رضايت خداوندى كه غيب را
-----------
( 1 ) هود آيه 123 .
-----------
( 2 ) النمل آيه 65 .
-----------
( 3 ) الزمر آيه 46 .
-----------
( 4 ) الجمعه آيه 8 .
-----------
( 5 ) الجن آيه 26 و 27 .
[ 247 ]
به پيامبرى [ يا فرستادهاى ] عطا فرمايد ، خداوند ناظر و نگهبانى از دو طرف ( طرف رو بخدا و طرف رو به مردم ) براى آن پيامبر موكل ميسازد ) . با ملاحظه آيات فوق يا اين آيه ثابت ميشود كه داناى مطلق غيب خدا است و بس و اگر بخواهد از اين دانش كسى را آگاه بسازد ، مانعى وجود نخواهد داشت .
نسبت آيات فوق با آيه مورد بحث ، نسبت همه آيات فراوانى است كه همه جريات خلقت را بخدا نسبت ميدهد و خدا را خالق مطلق معرفى ميكند ، با آن آياتى كه جريانات خلقت را به علل و عوامل طبيعى مستند ميسازد ، مانند :
فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسانُ مِمَّ خُلِقَ . خُلِقَ مِنْ ماءٍ دافِقٍ 1 ( بنگرد انسان در آنچه از آن خلق شدهاست . او از آبى جهنده خلق شده است ) .
و نظير آن آيات كه ميراندن مردم را به خدا اختصاص ميدهد ، مانند :
اَللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حينَ مَوْتِها 2 ( خدا است كه نفوس انسانها را در موقع مرگشان ميگيرد ) .
و با اينحال در آيه ديگر ميفرمايد :
قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذى وُكِّلَ بِكُمْ 3 ( بآنان بگو : ارواح شما را فرشته مرگى كه بشما موكل است ، ميگيرد ) .
حَتّى إِذا جاءَ أَحَدَكُمْ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنا 4 ( آنگاه كه مرگ بيكى از شما وارد شود ، فرستادگان ما او را ميگيرند [ روح او را ] ) .
با توجه به آيه ارتضاء كه امكان تعليم غيب را از خدا به رسول گوشزد ميكند ، بعيد دانستن يا امكانناپذير بودن علم غيب براى غير خدا ، باصطلاح معروف : اجتهاد در مقابل نص صريح است .
-----------
( 1 ) الطارق آيه 6 و 7 .
-----------
( 2 ) الزمر آيه 26 .
-----------
( 3 ) السجده آيه 11 .
-----------
( 4 ) الانعام آيه 61 .
[ 248 ]
