اختلاف سازنده و اختلاف ويرانگر
درك واقعيات و تطبيق آنها بر شئون حيات معقول بشرى ، ممكن است دو نوع اختلاف به وجود بياورد . اختلاف سازنده و اختلاف ويرانگر . هر اختلافى كه مربوط به تنوع موقعيتها و شئون بشرى در مجراى دگرگونىها يا مربوط به اختلاف فهم و موضعگيرى
[ 253 ]
خاص صاحبنظران بوده و خودخواهى در آن دخالت نكند ، اختلاف سازنده ناميده مىشود و منظور امير المؤمنين عليه السلام رد اينگونه اختلاف نيست .
و هر اختلافى كه ناشى از بىاطلاعى و دخالتدادن پندارهاى بىاساس در رأى و قصور فهم و ناشايستگى اظهار نظر در واقعيات و خودخواهىها بوده باشد اختلاف ويرانگر ناميده ميشود ، توبيخ امير المؤمنين عليه السلام متوجه اين نوع اختلاف است و رنج درونى اين پيشواى الهى كه از محتواى جملات اين خطبه بخوبى روشن ميگردد ، ناشى از اين اختلاف است . 10 ، 11 ا فامرهم اللَّه سبحانه بالاختلاف فاطاعوه ام نهاهم عنه فعصوه ( آيا خداوند سبحان است كه آنان را به اختلاف دستور داده است و آنان اطاعتش كردهاند يا آنان را از اختلاف نهى فرموده است و آنان خدا را معصيت كردهاند ؟ )
