تجسم كار و كوشش و حتى فعاليتهاى درونى در ابديت گروه نهم
آياتى است كه با صراحت كامل مىگويد : انسانها ، تجسم يافته همه كارهاى خود را در ابديت مشاهده خواهند كرد . از آنجمله :
يَومَ تَجِدُ كُلُّ نَفسٍ ما عَمِلَت مِن خَيرٍ مُحضَراً وَ ما عَمِلَت مِن سُوءٍ تَوَدُّ لَو اَنَّ بَينَها وَ بَينَهُ اَمَداً بَعيداً وَ يُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفسَهُ وَ اللَّهُ رَئوفٌ بِالعِبادِ 2 ( روز قيامت روزى است كه هر كسى كارى را كه از خوب و بد انجام داده است ، حاضر مىبيند . [ كسى كه كارهاى بد انجام داده است . ] مىخواهد ميان او و كارهاى بد ، فاصله زيادى باشد كه آنها را نهبيند و خدا شما را درباره خود برحذر مىدارد و خداوند به بندگان خود مهربان است ) .
وَ اَن لَيسَ لِلاِنسانِ اِلاَّ ما سَعى وَ اَنَّ سَعيَهُ سَوفَ يُرى 3 ( و براى انسان جز كار و كوششى كه انجام داده است نمىماند و قطعا كوشش او ديده خواهد شد ) .
إنَّهُ عَلى رَجعِهِ لَقادِرٌ يَومَ تُبلَى السَّرائِرُ 4 ( خداوند به برگردانيدن انسان توانا است ، روزى كه همه مخفى شدهها در درون ، آشكار و مورد محاسبه قرار مىگيرد ) .
-----------
( 1 ) النمل آيه 4
-----------
( 2 ) آل عمران آيه 31
-----------
( 3 ) النجم آيه 39
-----------
( 4 ) الطارق آيه 8 و 9
[ 47 ]
فَمَن يَعمَل مِثقالَ ذَرَّةٍ خَيراً يَرَهُ وَ مَن يَعمَل مِثقالَ ذَرَّةٍ شَرَّاً يَرَهُ 1 ( كسى كه به اندازه ذرهاى كار خوب انجام دهد ، آن را خواهد ديد و كسى كه به اندازه ذرهاى شر انجام دهد ، آن را خواهدديد ) .
رواياتى معتبر درباره تجسم اعمال وارد شده است كه مضمون آيات فوق را تفسير مىنمايد .
نوعى ديگر از روايات وارد شده است كه كيفيت شكل اشخاص بدكار را در روز قيامت مانند حيوانات توضيح داده است .
يَومَئِذٍ يَصدُرُ النَّاسُ اَشتاتاً لِيُرَوا اَعمالَهُم 2 ( در روز قيامت مردمان در حال پراكنده از گورها بيرون مىآيند تا كارهاى خود را بهبينند ) .
آيا اين همه آيات قرآنى براى اثبات اصالت كار در حيات بشرى كفايت نمىكند ؟ آيا با ديدن اين آيات صريح در اصالت كار در حيات دنيوى و حيات ابدى انسانى ، باز امكان دارد كه يك فرد يا جامعه مسلمان ، دست از كار بكشد و حيات خود را به قضا و قدر و بخت و شانس بهسپارد ؟ مگر از آن همه آيات صريح قرآنى ثابت نمىشود كه كار و كوشش و تكاپو و تلاش در حد اعلائى كه ممكن است ، داخل در حكمت و مشيت الهى است . اين حكمت و مشيت الهى است كه منشاء قضا و قدر مىباشد . يعنى خدا در نقشه هستى همانگونه كار و كوشش انسانى را در راه بدست آوردن هدفهاى مفيد مادى و معنوى ثبت نموده است كه حركت و تحول و قانون را در عالم طبيعت . آيا شك و ترديد در اصالت كار در شئون حيات مادى و معنوى انسانها ،
مساوى شك در واقعيت آيات قرآنى نيست ؟ كه به انحراف و كفر مىانجامد ؟
-----------
( 1 ) الزلزلة آيه 7 و 8
-----------
( 2 ) الزلزلة آيه 6
[ 48 ]
آيا در حدود 700 آيه از قرآن مجيد كه با اشكال گوناگون چه در موارد شخصى و چه به صورت قانون كلى ، اهميت و اصالت و عليت كار و كوشش را به نتايج آن گوشزد مىكند ، كافى نيست كه ملاك حيات منطقى واقعى و ارزش آن را كار قرار بهدهد ؟ بلى ، سوگند به خداوندى كه خود ، هستى را در مجراى كار و حركت آفريده است ، چنين است كه ملاك حيات منطقى واقعى و ارزش آن ، كار است و بس .
آنچه را كه ما از دلائل تجربى در زندگى انسانى و عوامل حياتى سرگذشت بشرى و منابع اوليه اسلامى مىبينيم ، اينست كه انسانى كه حياتش را از كار و كوشش ديگران تأمين مىنمايد ، طفيلى مزاحم حيات ديگر انسانها است كه نه تنها بهرهبردارى او از مواد زندگى كه با تلاش ديگران تهيه مىشود ، غصب و عدوانى است ، بلكه حيات او از آن ديگران است و خود مردهاى بيش نيست .
با نظر به دلائل تجربى در زندگى انسانها و عوامل حياتى سرگذشت بشرى و منبع اصلى اسلام ( قرآن مجيد ) درباره كار ، بايد كار را از جهات مختلف و ابعاد گوناگون معتقد شويم :
