سرتاسر قرآن دستور به وحدت و تهديد درباره اختلاف است
مگر خداوند نميفرمايد : « قُلْ اِنَّما اَعِظُكُمْ بِواحِدَةٍ اَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنى وَ فُرادى » 1 ( به آنان بگو : من تنها شما را به يك حقيقت پند ميدهم : همه شما دو تا دوتا ( جمعى ) و يك يك ( فردى ) براى خدا قيام كنيد ) مگر خدا نميفرمايد :
« يا اَيُّهَا النَّاسُ اِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ اُنْثى وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا اِنَّ اَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ اَتْقاكُمْ » 2 ( اى مردم ، ما شما را از مردى و زنى آفريديم و شما را تيرهها و قبايلى قرار داديم تا همديگر را درك كنيد [ و زندگى هماهنگ داشته باشيد ] بافضيلتترين شما در نزد خداوند باتقوىترين شما است .
اين آيه قرآن است كه ميگويد : وَ اعتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَميعاً
-----------
( 1 ) سبا آيه 46 .
-----------
( 2 ) الحجرات آيه 13 .
[ 254 ]
وَ لا تَفَرَّقُوا 1 ( همگى چنگ به وسيله الهى بزنيد و پراكنده نشويد ، [ زيرا متلاشى ميگرديد و با شكست روبرو ميشويد و بوى انسانيت [ يا بنيان زندگى ] شما نابود ميگردد . ] هيچ راه ديگرى براى ريشهكنكردن اختلافات ويرانگر جز عمل به ملاك وحدت كه در سه آيه فوق آمده است ، وجود ندارد . اين ملاك عبارت است از : 1 ان تقوموا للَّه ( براى خدا قيام كنيد ) 2 ان اكرمكم عند اللَّه اتقاكم ( بافضيلتترين شما در نزد خدا ، باتقواترين شما است ) 3 حبل اللَّه ( وسيله خداوند ) يعنى همه انسانها بايد بدانند و بالاخره هم خواهند دانست كه وحدت مطلوب كه ركن اساسى حيات معقول انسانها است ، بدون انگيزگى الهى امكانپذير نخواهد بود . بشر حرف و حماسه و شعر فراوانى درباره وحدت انسانها گفته است و پس از اين هم خواهد گفت ، ولى اگر درست دقت نمايند ،
خواهند ديد اثر آنهمه حرفزدنها و حماسهبازيها و شعرسرودنها جز يك تحريكات بسيار سطحى و بىاساس و زودگذر چيزى نبوده و نخواهد بود .
ملاك درك و ايجاد وحدت كه بر محكمترين بنياد عالم هستى استوار است ،
همانست كه در قرآن آمده و ما آن را متذكر شديم .
يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِى السِّلْمِ كافَّةً 2 ( اى مردم با ايمان ، همگى و عموماً در صلح و صفا وارد شويد ) .
فَمَنْ آمَنَ وَ اَصْلَحَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ 3 ( كسانيكه ايمان آوردند و به اصلاح فرد و اجتماع پرداختند ، براى آنان نه ترسى هست و نه اندوهى . اَنْ تَبَروُّا وَ تَتَّقُوا وَ تُصْلِحُوا بَيْنَ النَّاسِ 4 ( نيكوكارى كنيد و تقوى بورزيد و در ميان مردم صلح را برقرار كنيد ) فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ اَصْلِحُوا ذاتَ بَيْنِكُمْ 5
-----------
( 1 ) آل عمران آيه 103 .
-----------
( 2 ) البقرة آيه 208 .
-----------
( 3 ) الانعام آيه .
-----------
( 4 ) البقرة آيه 224 .
-----------
( 5 ) الانفال آيه 1 .
[ 255 ]
( به خدا تقوى بورزيد و در ميان خود صلح و صفا برقرار كنيد . ) اِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ اِخْوَةٌ فَاَصْلِحُوا بَيْنَ اَخَوَيْكُمْ 1 ( مردم با ايمان برادران يكديگرند ، ميان برادرانتان صلح را برقرار كنيد ) آيا اين آيات كه در ايجاد اتحاد و صلح ميان مردم با صراحت كامل دستور ميدهند ، از اختلافات ويرانگر قضاوتها و فتاوى جلوگيرى نميكنند آيا امكان دارد كه خداوند متعال براى ايجاد صلح و صفا و برداشتن پراكندگىها تأكيد مينمايد ، اختلاف در قضاوت و فتوى را كه موجب تشتت و پراكندگى ارتباطات افراد جامعه ميباشد ، تجويز نمايد ؟ آيا اين بهانه صحيح است كه من قاضى هستم ، من مجتهدم ،
همين است كه ميگويم و ديگر صاحبنظران بايستى از من تبعيت كنند ؟ اين نوعى از خودخواهى خطرناك است كه به قيمت ازبينرفتن جانهاى آدميان و پايمالشدن حقوق كار و نابودشدن شخصيتها تمام ميگردد . آيا با آن همه دلايل عقلى و اين همه آيات كه با بيانات گوناگون ، حيات و شئون آن را جلوهگاه عظمت و مشيت خداوندى مطرح ميكنند ميتوانند اختلافات ويرانگر را تجويز نمايند ؟ براى رسيدن به وحدت و صلح در روابط انسانى ، جز شوراى قضائى و شوراى فتوائى راه ديگرى وجود ندارد . شورائى كه بتواند نخست خودخواهى و تكيه بر رأى شخصى مخلوط با ذوقيات بىاساس و اصول پيشساخته اثباتنشده را از دلهاى اعضاى شورى بزدايد . 12 ام انزل اللَّه سبحانه دينا ناقصا فاستعان بهم على اتمامه ( يا خداوند سبحان دينى ناقص فرستاده و از آنان براى تكميل دين كمك خواسته است )
