تعريف ارزش و بها
تاكنون براى شناساندن معناى ارزش و بها تعريفات متعددى گفته شده است . جامع مشترك و اولى آن تعريفات عبارت است از مفيديت ، يعنى انسانها موضوعات مفيدى را بوجود مىآورند و آنها را در مقابل موجودات مفيد ديگر واگذارى مىكنند . كه به عبارت آشكارتر ، انسانها بحسب جريانات زندگى اجتماعى كار و كالاى مفيد خود را مىدهند و در برابر آنها بهاى مفيد را دريافت مىدارند . البته مىدانيم كه اين جامع مشترك ( مفيديت ) نمىتواند تعريف صحيح و رضايتبخش درباره ارزش و بها بوده باشد ، قناعتكردن به اينگونه تعريفات درباره موضوعاتى كه در جريان بررسىهاى چند بعدى قرار مىگيرند ، كاملا پوچ و بىنتيجه مىباشد . درست است كه شناخت حقيقت واقعى ارزش مانند عده زيادى از موضوعات اساسى علوم و فلسفهها دشوار ، بلكه حتى وضع معمائى دارد [ 1 ] با اينحال ما ميتوانيم
( 1 ) دشواربودن شناخت واقعيت ارزش بدان جهت است كه پاى انسان با صدها بعد متضاد و اراده آزاد در ميان است ، بدينجهت است كه شناخت همه آن حقايق و پديدههايى كه از جهتى وابستگى به انسان قابل انعطاف دارد ، با دشوارى روبرو مىگردد . بعنوان مثال با اينكه تحقيقات و كتابهاى بسيار فراوان درباره زيبائى در اختيار محققان قرار گرفته است ،
باز مىبينيم ، درباره زيبائى به يك تعريف رضايتبخش علمى دسترسى پيدا نكردهايم .
مثلا اريك نيوتن را مىبينيم كه با تمام تحقيقات و تفكرات عميق كه درباره زيبائىها نموده است ، مىگويد : « به جز در حدود يا مرزهاى بسيار مبهم زيبائى را نمىتوان توصيف كرد و نمىتوان آنرا كما يا كيفا اندازهگيرى نمود ، و از اينرو نميتوان آنرا اساس علمى قرار داد . زيبائى همواره در برابر حملات سينه به سينه زيباشناسان چون سدى رخنهناپذير پايدار مانده است . » معناى زيبائى اريك نيوتن ترجمه آقاى پرويز مرزبان ص 14
[ 136 ]
با قراردادن موضوعات مزبور در ديدگاههاى گوناگون ، كه اصل مهم در شناختها است تعريفهايى نسبتا رضايتبخش درباره آنها بدست بياوريم .
ما در شناخت ارزش از اصل مزبور استفاده نموده ، با تقسيم ارزش به انواع اساسى خود پيش ميرويم :
