گروه سوم

آياتى در قرآن وجود دارند كه به جهت اهميت عمل ، آن را مورد نظاره الهى معرفى مى‏كنند ، مانند :

وَ هُوَ اَعلَمُ بِما يَفعَلُونَ 1 ( و او به كارى كه انجام مى‏دهند ، داناتر است ) .

-----------
( 1 ) الزمر آيه 70

[ 26 ]

إنَّ اللَّهَ بِما تَعمَلُونَ بَصيرٌ 1 ( قطعا خداوند به كارى كه انجام مى‏دهيد ، بينا است ) .

وَ اللَّهُ شَهيدٌ عَلى ما تَعمَلُونَ 2 ( و خداوند گواه كارى است كه انجام مى‏دهيد ) اَلَم يَعلَم بِاَنَّ اللَّهَ يَرى 3 ( آيا نمى‏داند كه خدا مى‏بيند ) وَ لا تَعمَلُونَ مِن عَمَلٍ اِلاَّ كُنَّا عَلَيكُم شُهُوداً 4 ( و عملى را انجام نمى‏دهيد مگر اينكه ما بر شما شاهد مى‏باشيم ) در قرآن مجيد در حدود 80 آيه اين موضوع را تأكيد مى‏كند كه خداوند متعال همه اعمال انسانى را مى‏بيند و مى‏داند .

هيچ عاملى براى رشد انسانى نيرومندتر از آن نيست كه بداند همه حركات او تحت نظاره خداوندى است و هر كارى كه مى‏كند و سخنى كه مى‏گويد و انديشه‏اى كه در ذهنش به جريان مى‏افتد ، ثبت و ضبط گشته ، سرنوشت آينده ابدى او را تشكيل مى‏دهند .

كسى كه به چنين اصلى معتقد است ، كمترين تعدى به حقوق ديگران نمى‏كند ، هرگز دروغ بر زبانش جارى نمى‏گردد ، سخنى بر ضرر ديگران نمى‏گويد ، حتى انديشه‏هاى خود را هم از گرايش به پليديها محفوظ مى‏دارد .

هيچ يك از مكتبهاى اصلاحى بشرى اين عامل نيرومند را توصيه نمى‏كند .

تنها اديان حقه ، مخصوصا دين اسلام است كه توجه به اين عامل و پذيرش آن

-----------
( 1 ) آل عمران آيه 98

-----------
( 2 ) البقره آيه 110 .

-----------
( 3 ) العلق آيه 14 .

-----------
( 4 ) يونس آيه 61 .

[ 27 ]

را سخت تأكيد مى‏نمايد . آگاهى به اينكه خداوند متعال همه حركات و شئون انسانى را مى‏داند ، لازمه معرفتى والا درباره خداوند است ، كه همه موجوديت انسانى را از آن خدا مى‏داند ، لذا اين عامل در آيه‏اى از قرآن چنين نمودار مى‏شود :

قُل اِنَّ صَلوتى وَ نُسُكى وَ مَحياىَ وَ مَماتى لِلَّهِ رَبِّ العالَمينَ 1 ( بگو به آنان : نماز من و اعمال من و حيات و ممات من از آن خداوندى است كه پرورنده عالميان است ) .

آن من كه معتقد بدين اصل كمال‏بخش است ، و خود را از همه جهات وابسته به مبدأ برين مى‏داند ، احساس كدامين قدرت ، او را به طغيانگرى مى‏كشاند ؟ آن انسان كه به اصل مزبور معتقد گشته است ، چگونه مى‏تواند انسان صميمى نباشد و چگونه مى‏تواند خود و ديگران را در دام خودخواهى هايش بفريبد ؟ معتقد بدين اصل حيات‏بخش ، هرگز احساس حقارت نمى‏كند و به بيمارى خود بزرگ‏بينى هم مبتلا نمى‏گردد .

آنانكه اين اصل را نمى‏پذيرند ، بروند و براى انتقاد و مبارزه با اصل تنازع در بقاء كه همه رسالتهاى انسانى و همه ارزشهاى انسان را به عنوان خرافات و موهومات مى‏نگرد ، پاسخى قانع كننده پيدا كنند و خودشان هم مى‏دانند كه هرگز به چنين پاسخى دست نخواهند يافت .

در اين مبحث عظمت كار و كوشش و لزوم هدف‏گيرى عالى براى آن ،

با بهترين و منطقى‏ترين ديدگاه اثبات گشت .