گروه يكم
آياتى است كه كار را به عنوان نتيجه حيات آدمى گوشزد مىنمايد . مانند :
[ 21 ]
وَ اَن لَيسَ لِلاِنسانِ اِلاَّ ما سَعى وَ اَنَّ سَعيَهُ سَوفَ يُرى 1 ( و براى انسان جز كار و كوششى كه انجام داده است نمىماند و قطعا كوشش او ديده خواهد شد . ) اِنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ اَكادُ اُخفيها لِتُجزى كُلَّ نَفسٍ بِما تَسعى 2 ( قطعا روز قيامت خواهد آمد و من آن را مخفى ميدارم ، تا هر كسى در برابر كوششى كه كرده است ، پاداش داده شود ) .
اِنَّ هذا كانَ لَكُم جَزاءً وَ كانَ سَعيُكُم مَشكُوراً 3 ( اين نعمتهاى ابدى براى شما پاداشى است و كوشش شما مورد شكر است ) .
يَومَ يَتَذَكَّرُ الإِنسانُ ما سَعى 4 ( روز قيامت روزى است كه انسان كوششهاى خود را به ياد مىآورد ) .
توضيح : از اين گروه آيات بخوبى روشن مىشود كه محاسبه ابدى درباره شخصيت آدمى روى كار و كوششى است كه به خود او مستند است .
به عبارت ديگر ، ملاك شايستگى و ناشايستگى شخصيت در عالم بقاء عملى است كه انجام داده است . اگر سعى و عملى در راه سعادت فردى و اجتماعى انجام داده است ، اين شخصيت شايسته لقاء اللَّه و رضوان اللَّه است و اگر سعى و عمل او در راه هوى و هوس و تخريب خود و اجتماع بوده است ، سرانجامى جز سقوط در عذاب و فراق الهى ندارد . اينان كسانىاند كه :
-----------
( 1 ) النجم آيه 39 .
-----------
( 2 ) طه آيه 15 .
-----------
( 3 ) الانسان آيه 22 .
-----------
( 4 ) النازعات آيه 35 .
[ 22 ]
ضَلَّ سَعيُهُم فىِ الحَياةِ الدُّنيا 1 ( كوشش و عمل آنان در اين زندگانى پست ، گمراه و نابود مىگردد . ) از همين گروه است آياتى كه لزوم هدفگيرى انسانى را در سعى و عمل ،
گوشزد مىنمايد . مانند :
فَمَن يَعمَل مِنَ الصَّالِحاتِ وَ هُوَ مُؤمِنٌ فَلا كُفرانَ لِسَعيُهِ 2 ( هر كس كه اعمال صالحه انجام بدهد ، در حالى كه داراى ايمان است .
كوشش او پوشيده نخواهد گشت ) .
تبصره عمل كه به معناى كار و كوشش است در قرآن مجيد در حدود 300 مورد وارد شده و با بيانات گوناگون ، ملاك رشد و كمال و سقوط در پستيها ، عمل معرفى شده است .
