هيچ كس كارى را بدون توقع نتيجه انجام نمىدهد
اين مسئله كه هيچ كس كارى را بدون توقع نتيجهاى انجام نمىدهد ،
بازگو كننده جريان معمولى كارهائى است كه با دست و انديشه بشرى به وجود مىآيند . ولى اين جريان معمولى نبايد ما را از يك نكته بسيار مهم و اساسى غافل نمايد . اين نكته عبارت است از اينكه افراد و جوامعى كه كار براى آنان داراى ارزش موضوعى است ، به انگيزگى ناچيزترين احتمال نتيجه ، دست به فعاليت مىزنند و كار و كوشش به راه مىاندازند . در صورتى كه آنانكه ارزش كار را تنها در جنبه وسيلهاى آن مىدانند ، همواره فرصتهاى بسيار ارزنده را به بهانه اينكه در اين كار نتيجه مهمى وجود ندارد ، يا اينكه رسيدن
[ 20 ]
به نتيجه مفروضه ، كار و تلاش فراوانى مىخواهد ، از دست مىدهند . بهمين جهت است كه مىتوان گفت :
اعتقاد به ارزش موضوعى كار نه تنها علامت زنده بودن يك فرد و اجتماع است ، بلكه باعث مىشود كه از كمترين فرصتها عالىترين نتايج را به دست بياورند ، به اضافه اينكه چون كار و حركت مطابق قانون عالم هستى است ، جريان مطابق آن قانون كلى اگر چه به احتمال ناچيزترين نتيجه هم نباشد ، خود يك پديده قانونى تعبيه شدهايست . البته فراموش نمىكنيم كه ورود اين حركت به منطقه ارزش تابع آگاهى و هدفدارى در حيات است .
اين مباحث براى بررسى ارزش كار از نظر اقتصاد اجتماعى ، كافى نيست و در مباحث آينده اين ارزش را تا آنجا كه بتوانيم توضيح خواهيم داد .
در جملات مورد تفسير ، امير المؤمنين عليه السلام پس از بيان وصف مردم هدفدار كه ميگويد :
( آنكس كه بهشت و دوزخ را پيش رو دارد [ از بازيچهها ] رويگردان است ) .
انسانها را به سه گروه : كوشا ، كندرو و تقصير كننده ، تقسيم فرموده است .
با نظر به ترتيب مزبور روشن مىشود كه آن نوع كوشندگان نجات پيدا مىكنند و به رشد و كمال مطلوب مىرسند كه هدف والائى براى حيات خود داشته باشند .
