تسخير يك اراده‏ای بوده است . مسأله هدايت از اين مهمتر است ، مربوط
به كار اشياء است ، مربوط به كار موجودات است ، يعنی موجودات پس از
ساخته شدن ، كاری كه می‏كنند عجيب است . اين كار نشان می‏دهد كه يك چيز
ديگری ، يك نوری ، يك جاذبه‏ای هر چه می‏خواهيد اسمش را بگذاريد وجود
دارد كه او را در كار خودش هدايت و رهبری می‏كند . اين هم يك مطلبی‏
است كه قرآن مجيد روی آن جداگانه تكيه كرده است و اين را ما جز در قرآن‏
در جای ديگر سراغ نداريم كه ميان نظم و هدايت تفكيك كرده باشد يعنی به‏
عنوان دو دليل ذكر كرده باشد . مجموعا در چهار آيه از آيات قرآن هست كه‏
ايندو پهلوی يكديگر به عنوان امر جداگانه قرار گرفته‏اند . يكی آن آيه‏ای‏
كه از زبان حضرت موسی دارد كه وقتی فرعون سؤال كرد : " « من ربكما يا
موسی »" جواب داد : " « ربنا الذی اعطی كل شی‏ء خلقه ثم هدی »" ( 1
) پروردگار ما آن كسی است كه هر چيزی را آنچنانكه شايسته است آفريده‏
است ، در خلقت آنچه را كه احتياج داشته به او داده است . اين ، همان‏
نظم ساختمانی‏اش را بيان می‏كند . " ثم هدی " بعد هم او را در راه خودش‏
هدايت كرده است . اين امری جداگانه است . در سوره " سبح اسم " هم به‏
اين عبارت می‏خوانيم : " « سبح اسم ربك الاعلی ، الذی خلق فسوی ، و الذی‏
قدر فهدی »" ( 2 ) تسبيح كن ، تنزيه كن نام پروردگار والای خود را ( يا
نام والای پروردگار خود را ) هر دو جور می‏شود گفت كه حالا وارد بحثش‏
نمی‏شويم " « الذی خلق فسوی »" آن كه آفريد و معتدل آفريد " « و الذی‏
قدر فهدی »" و آن كه اندازه‏گيری كرد و سپس هدايت كرد موجودات را .
از زبان ابراهيم ( ع ) نقل می‏كند : " « الذی خلقنی فهو يهدين »" ( 3
) خدای من آن است كه مرا آفريده است و من را هدايت می‏كند . به هدايت‏
، جداگانه تمسك كرده است .
در اولين آياتی هم كه بر پيغمبر اكرم ( صلی الله عليه وآله ) نازل شد ،
باز ايندو منتها در خصوص انسان توأم ذكر شده است :
" ²اقرا باسم ربك الذی خلق ، خلق الانسان من علق ، اقرأ و ربك الاكرم‏
" .
تا اينجا اصل خلقت است .

پاورقی :
. 1 طه / . 50
. 2 اعلی / 1 - . 3
. 3 شعراء / . 78

89