کتابخانه الکترونيکي انهار

حركت و مسيری دارند ، می‏بينيد اين مسير عجيب است ، اين مسير به سوی‏
يك تكاملی است ، به سوی هدف و مقصدی است . آن وقت روی اين فكر
می‏كنيد كه چه قوه‏ای ، چه نيرويی ، چه چيزی وجود دارد كه اين موجود مقصد و
هدف خودش را پيدا می‏كند ؟ مثل همين مثالی كه عرض كردم . شما می‏بينيد
كودكی نوزاد برای اولين‏بار از مادر متولد می‏شود ، من در حيوانات ديده‏ام‏
، در بچه انسان من خودم تجربه ندارم ولی در بچه‏های حيوان به چشم خودم‏
ديده‏ام ، بچه اسب از مادر متولد می‏شود ، كوشش می‏كند بايستد ، هنوز هم .
. . كه خيلی هم به زحمت می‏ايستد . كوشش می‏كند كه سر جايش بلند شود ،
می‏افتد ، دوبار ، سه بار ، بالاخره می‏ايستد ، تا می‏ايستد اين پوزه‏اش را
كج می‏كند ، هی می‏گردد اين طرف و آن طرف ، هی خودش را می‏مالد به شكم‏
مادر ، تا پستان را پيدا می‏كند . هيچ سابقه ذهنی ندارد ، هيچ تجربه و
آزمايشی ندارد . اين مسأله هدايت است ، غير از نظمی است كه در دستگاه‏
موجود اين حيوان الان وجود دارد ، يك حساب ديگری است كه خيلی هم مرموز
است . هنوز علم نتوانسته اينها را كشف كند كه چيست ، ولی هست ، چنين‏
چيزهايی وجود دارد .
پس ما اگر از طريق دوم كه اسم اين راه را راه علمی و شبه فلسفی‏
گذاشتيم [ پيش برويم ] - كه علم به طور مستقيم در اينجا خدا را به ما
نشان نمی‏دهد ولی به طور غيرمستقيم به ما كمك می‏كند به اين نحو كه آنچه‏
كه ما پايه قرار می‏دهيم موجودات و واقعيات محسوس و مشهود خود ماست -
می‏گوييم هر چه را كه ما انكار كنيم ، اينهايی كه الان می‏بينيم : اين ستاره‏
، اين خورشيد ، اين ماه ، اين زمين ، اين گياه ، اين حيوان ، اين انسان ،
اينها را كه انكار نمی‏كنيم . گاهی می‏گوييم اينها چگونه پيدا می‏شوند و
پيدا شده‏اند ؟ گاهی می‏گوييم اين نظم در اينها و اين تشكيلات در اينها ،
اعضا و جوارح در اينها با اين حسابهای دقيق چگونه به وجود آمده ؟ گاهی هم‏
روی هدايت اينها بحث می‏كنيم .
اما آن راهی كه ما اسمش را می‏گذاريم راه فلسفی ، آن راهی است كه اصلا
در آن راه احتياج نيست كه ما مخلوقات و واقعيات موجود و محسوس را
پايه قرار بدهيم . اينها هم نباشند . ما با يك نوع محاسبه ، با يك نوع‏
تقسيم ذهنی و عقلی خدا را اثبات می‏كنيم . اين ديگر می‏شود فلسفی محض .
حالا از اين راههايی كه گفتيم ، آن راه فطرت كه عرض كرديم همين مقداری‏
كه عرض شد كافی است يعنی ما برای آن ديگر نمی‏خواهيم بيشتر از اين بحث‏
كنيم ،