می‏كند ، وجدان شما حكم می‏كند كه از او نبايد پيروی كنيد . اگر از او
پيروی كنيد ، در نزد خدا مقصر و مسؤل هستيد ، آنجا امام به قضاوتهای اولی‏
وجدانی و به الهاماتی كه هر كسی دارد استناد كرد .
قرآن كريم تعبيری ديگری دارد ، می‏فرمايد : " « لا اقسم بيوم القيمة و لا
اقسم بالنفس اللوامة »" ( 1 ) بگو من قسم به روز قيامت نمی‏خورم ، نه‏
قسم به روز قيامت . اين " نه قسم به روز قيامت " يعنی ديگر نزديك‏
است كه من قسم بخورم ، مثل اينكه بگوييم : نه به جان شما ، به جان خودم‏
. اين " نه به جان شما " يعنی الان می‏خواهم قسم بخورم . حالا بعضيها هم‏
گفته‏اند نه . مطلب اين‏جور نيست [ بلكه خداوند می‏فرمايد ] قسم می‏خورم به‏
روز قيامت . حالا بحث ما در اين زمينه نيست . نه قسم به روز قيامت‏و نه‏
قسم به نفس ملامتگر . قيامت و نفس ملامتگر پشت سر همديگر ذكر شده است‏
. قيامت يوم‏الحساب است ، روز محاكمه است ، روزی است كه به خوبيها و
بديها رسيدگی می‏شود ، ولی خدا و عالم بزرگ است كه اعمال انسان را در
مقياس خوب و بد می‏گذارد و خوب و بد را به انسان می‏نماياند . نفس‏
ملامتگر نفسی است كه خود انسان را ملامت می‏كند . خداوند يك قيامتی ، يك‏
ميزانی ، يك ترازوی حسابی در وجدان و در دل و نفس خود انسان قرار داده‏
، به طوری كه همان كسی كه كار بد می‏كند ، بعد كه خلوت می‏شود ، خودش‏
درباره آن كار بد می‏انديشد ، خودش خودش را ملامت می‏كند ، يعنی خودش‏
يك ميزان حسابی ، ميزان محاكمه‏ای تشكيل می‏دهد . اين كسی كه خودش را
ملامت می‏كند ، تا خودش نتواند درباره خودش قضاوت كند ، می‏تواند ملامت‏
كند ؟ نه ، خودش درباره خودش قضاوت می‏كند و درباره خودش حكم صادر
می‏كند ، خودش را محكوم می‏كند ، بعد از محكوميت است كه ملامت می‏كند .
اين قضاوت همان قضاوت وجدانی است .
خداوند در نفس انسان اين حكم و قضاوت و الهام را آفريده است كه همان‏
جنايتكار هم هر كارش بكنند ، آخر خودش می‏فهمد جنايت می‏كند و خودش را
ملامت می‏كند ، و تجارب نشان داده است كه جنايتكارها آخر دچار بيماريهای‏
روانی ، روحی ، عصبی می‏شوند . علتش چيست ؟ علتش اين است كه جنايتكار
هر كار بكند ، آخرش نمی‏تواند وجدان خودش را از ميان ببرد ، هميشه از
داخل وجدان هی ضربه می‏بيند ،

پاورقی :
. 1 قيامت / 1 و . 2

133