طبقات هستند كه رحمتهای پروردگار شامل حال آنها می‏شود .
پس اين سختيها و شدايد را زمينه بسيار مفيدی برای كسانی معرفی می‏كند
كه بتوانند در اين سختيها و شدايد مقاومت و ايستادگی و خويشتن‏داری كنند
. پس اينها فايده دارد ، يعنی يك چيزی است كه بشر می‏تواند در اين‏
زمينه‏ها از وجود آنها استفاده زياد كند ، كه قرآن هم آنها را به صورت‏
نويد و بشارت ذكر می‏كند . البته به اين مضمون آيه اخير باز هم ما آيات‏
ديگری در قرآن راجع به فوايد گرفتاريها و فتنه‏ها و شرور و اين‏طور چيزها
داريم : " « و نبلوكم بالشر و الخير فتنة و الينا ترجعون »" ( 1 ) ما
شما را آزمايش می‏كنيم ، هم به شرور ( كه مقصود همين بديهاست ، همين‏
چيزهايی كه ضربه به آدم می‏زند ) و هم به خيرات و نعمتها ، هم آن مايه‏
آزمايش و امتحان است و هم اين . اين خيلی جمله عجيبی است ، يعنی آن را
كه شما " خير " می‏ناميد ، صد درصد نبايد بگوييد خير است ، و آن را كه‏
شما " شر " می‏ناميد ، صد درصد نبايد بگوييد شر است ، خير بودن واقعی و
نهايی خير ، و شر بودن نهايی شربستگی دارد به نحوه استفاده‏ای كه شما از
آن می‏كنيد يا به نحوه برخوردی كه با آن می‏كنيد . ای بسا يك چيزی خودش‏
خير است ، نعمت است ، ما كه به شما می‏دهيم جنبه امتحانی دارد ، ولی‏
وقتی كه به شما داديم ، همين خير بسا هست كه سبب فساد شما بشود . باز
شر هم جنبه امتحانی دارد ، ای بسا همين شر منشأ صلاح شما بشود ، و واقعا
هم همين‏طور است " « عسی ان تكرهوا شيئا و هو خير لكم و عسی ان تحبوا
شيئا و هو شر لكم »" ( 2 ) .

آزمايش انسانها

اما در آزمايشهايی كه در مورد انسانها صورت می‏گيرد سه خصوصيت هست .
يك خصوصيت اين است كه گاهی آزمايش كننده می‏خواهد از اين آزمايش چيزی‏
را استفاده كند ، كه به آنها كار نداريم . مثل يك نفر معلم كه می‏خواهد
وضع شاگردها را به دست‏بياورد ، خودش هم نمی‏داند وضع درسی آنها چگونه‏
است . اول سال ، وسط سال و آخر سال می‏خواهد بفهمد كه اين شاگردان درسشان‏
را خوانده‏اند يا

پاورقی :
. 1 انبياء / . 35
. 2 بقره / . 216

333