نمونههايی از هدايتهای مرموز در حيوانات هست ، در نباتات هست ، در حيوانات و در انسان هست . راجع به هدايتهای مرموزی كه در حيوانات است كه ما مكرر گوشزد كردهايم كتابها نوشتهاند ، احتياجی نيست كه ديگر ما بخواهيم بحث كنيم كه يكی از عجايب عالم آن چيزهايی است كه میگويند در حيوانات وجود دارد و اسم آنها را " غريزه " میگذارند ، [ يعنی ] راهيابیهايی كه حيوان دارد و با هيچ اصلی هم قابل توجيه نيست . حيوانات هر مقدار ضعيفتر باشند مخصوصا حشرات غرائز قويتری دارند ، و میگويند انسان چون دارای عقل و شعور و زندگی اجتماعی است ، اينها آمده جانشين غرائز شده ، يعنی نوعی هدايت ديگر دارد كه جانشين آن هدايت قبلی شده است . هدايت حيوان متناسب با همان مرحله از وجود اوست و هدايت انسان كه هدايت عقل و علم و زندگی اجتماعی و تعاونی است ، مطابق مرحله انسانيت انسان است . البته انسان هم از هدايت غريزه بیبهره نيست . مخصوصا در حشرات غرائز بسيار حيرتآوری وجود دارد ، از زنبور عسل و مورچه و عنكبوت ( عنكبوت آبی و عنكبوت خاكی ) و موريانه و . . . اينها را چون در قرآن اسمشان برده شده نام میبريم . قرآن میفرمايد : " « و اوحی ربك الی النحل »" (1) . راجع به اين ، امروز فرضيههايی وجود دارد ولی فرضيههايی كه تأييد نشده است ، بلكه رد شده است . بعضی احتمال دادهاند كه زنبور عسل ، اين كار خودش را كه میداند [ چگونه ] انجام بدهد ، شايد از راه تعليم و تعلم انجام میدهد ولی ما هنوز كشف نكردهايم ، يعنی زنبور عسلهای چندين هزار سال پيش ، از روی تجربه كار خودشان را ياد گرفتهاند و يك نوع تفهيم و تفاهم ميان آنها و نسلهای آيندهشان هست كه ما نمیدانيم ، بعد به اينها تعليم میكنند و ياد میدهند . اين فرضيه در زمينه وجود غرائز در انواعی از حيوانات كه نسل گذشته و نسل آينده يكديگر را نمیبينند رد شده است . خيلی از حيوانات هستند كه مقارن يا قبل از پاورقی : |