بحث نداريم ، بحث سر اين اصل كلی است : آيا همين عاملهای محدود مادی كه ماديين نشان میدهند ، اينها میتوانند علتهای كافی باشند يا اينها جزء علتاند ؟ آنها میگويند تمام علتاند ، ديگری میگويد جزء علت ، يا اگر نگويند جزء علت ، به تعبير بالاتری میگويند . آيا اين علتها اگر تحت تسخير و تدبير يك علت مافوق نباشند ، كافی هستند برای به وجود آوردن اين معلول يا بايد اين علتها تحت تسخير و تدبير يك علت مافوق باشند تا بتوانند اين معلول را به وجود آورند ؟ بنابراين ما روی آنها بحث نداريم . ماديين هر وقت ثابت كردند كه همين عواملی كه ما الان داريم نشان میدهيم ، برای به وجود آمدن معلول كافی است ، حرف خودشان را ثابت كردهاند ، والا اينكه دترمينيسم چنين است ، خوب باشد . آن وقت حرف آخری كه در جواب دكتر . . . گفتند برگشت به اين حرف بود . صحبت همين است كه آيا تركيباتی كه در اولين سلول حياتی كه در عالم پيدا شد كه بعد از آن ساير موجودات نتيجه و انشعاب شد پديد آمدند ، كافی هستند كه علت باشند برای اينكه آنچه كه بعد به وجود آمده است به وجود بيايد يا اينكه اينها برای اينكه تمام علت باشند كافی نيستند ، حداكثر [ اين است كه ] استعداد به وجود آورده ؟ قوه هم كه ايشان میگويند به معنی استعداد است . يعنی چه ؟ يعنی فرق آن سلول اولی با يك توده انباشته خاك اين بوده است كه آن توده انباشته خاك استعداد " شدن " يعنی پذيرفتن را نداشته و اين ، استعداد پذيرفتن را دارد ، نه اينكه در اين ، قوه و نيروی ايجاد كردن هست و در آن ، قوه و نيروی ايجاد كردن نيست ، حداكثر فقط استعداد " شدن " يعنی پذيرش در آن پيدا میشود . پس اين بيان آخر ، خودش رد آن بيان اول است يعنی آنجايی كه محل اختلاف خودتان را با ماديين ذكر میكنيد ، در واقع در يك امر صغروی بيان میكنيد ، میگوييد اين علتهايی كه شما نشان میدهيد من هم قبول دارم ، اصل عليت را من هم قبول دارم ، اصل جبر علت و معلولی را من هم قبول دارم ، اصل دترمينيسم را من هم قبول دارم ولی صحبت در اين است : آيا اين عاملهايی كه ما الان میشناسيم ، برای به وجود آمدن اين معلول كافی است يا كافی نيست ؟ حساب احتمالات هم كه به كمك شما میآيد اينجور به كمك شما میآيد ، میگويد عاملهای موجود كافی نيست فقط میگويد عاملهای موجود چون عاملهای موجود اگر بخواهد كافی باشد بايد [ در اثر ] تصادف به وجود آمده باشد . پس عامل ديگری غير از عاملهای موجود بايد باشد و دخالت داشته باشد تا اين شیء به وجود بيايد . |
