" « لا تدركه الابصار و هو يدرك الابصار و هو اللطيف الخبير »" (1) .
در عين اينكه اينها را در آن علو خودش بيان می‏كند ، در عين حال باز با
يك آدم عامی دهاتی ، يك چوپان ، يك ساربان كه دارد حرف می‏زند ، در آن‏
هم كاملا خداشناسی را با يك زبان ساده و عاميانه‏ای بيان می‏كند :
" « ا فلا ينظرون الی الابل كيف خلقت »" ( 2 ) .
اهميت قرآن به اين است .
- از خانمها سؤال كرده‏اند : فرموديد هر مخلوقی در مسير خودش حركت‏
می‏كند و مسير خودش را از روی آگاهی انتخاب می‏كند . اولا منظور از آگاهی‏
چيست ؟ ثانيا غير از انسان موجودات ديگر هم آگاهی دارند ؟
استاد : ما هر چه كه در غير مسأله فطری بودن دين بحث كرديم فهرستش را
عرض كرديم ، فقط تئوری اين قضيه را ذكر كرديم ، هنوز به بحثش
نپرداخته‏ايم ، ولی البته مدعا را عرض می‏كنيم . مدعا اين است كه همه‏
موجودات . همه مخلوقات اختصاص به انسان ندارد ، انسان كه معنی ندارد
اختصاص داشته باشد ، آنهايی هم كه اختصاص گفته‏اند اختصاص به جاندار
گفته‏اند ، اختصاص به جاندار ندارد جاندار و غيرجاندار همه در يك مسير
هدايتی قرار گرفته‏اند . آن كه قرآن می‏فرمايد همين است و آن هم كه ما
می‏خواهيم اثبات كنيم همين است . البته در تفسير و توضيحش شايد دو سه‏
جلسه بايد راجع به آن صحبت كنيم .

پاورقی :
. 1 انعام / . 103
. 2 غاشيه / . 17

53